„თეატრში მთავარია როგორ ყვები იმას, რაც უკვე დაწერილია!“
19-07-2012, 10:30
სანკტ-პეტერბურგის დიდ დრამატულ თეატრში თემურ ჩხეიძის სპექტაკლებს ოვაციებით ხვდებიან. ოვაციები მას არც საქართველოში აკლდა – რუსთაველის თეატრში, მარჯანიშვილის თეატრში – და არ აკლია დღესაც, როდესაც წელიწადში ერთხელ ან ორჯერ თბილისში ჩამოდის და თავის ნამუშევრებს აქაურ პუბლიკას უჩვენებს.
საოცრად სიტყვაძუნწია. თუმცა გამორჩეულ და საინტერესო რეჟისორებს სიტყვაძუნწობაც ეპატიებათ. თუ გადაწყვიტა, სიამოვნებით საუბრობს თეატრზე, პიესებზე, მსახიობებზე და საერთოდ - დრამატურგიაზე. რასაც თქვენ ახლა წაიკითხავთ, სწორედ ის შემთხვევაა, როდესაც დიდი თეატრის სამხატვრო ხელძღვანელმა გადაწყვიტა და გვესაუბრა, თანაც - საინტერესო თემებზე. გაზაფხულზე, თბილისში ჩამოსულმა, შილერის "მარია სტიუარტი" გვიჩვენა მარჯანიშვილის თეატრში...
გ.ყ.- ბატონო თემურ, რომანტიკოსი დრამატურგი შილერი ხშირად ჩნდება თქვენს შემოქმედებაში. როგორ ფიქრობთ, რომანტიკული დრამატურგია ყოველთვის თანამედროვეა?
თ.ჩ.- მოდი, მეც გკითხავთ: როგორ ფიქრობთ, რატომ იყო დიდი დრამატული თეატრის რეპერტუარში "ვერაგობა და სიყვარული" თხუთმეტი წლის მანძილზე, თანაც ანშლაგით, და მხოლოდ ჩემი მოთხოვნით მოიხსნა?! დღეს ჩვენ ვთამაშობთ "მარია სტიუარტს" და "დონ კარლოსს". მართალი ბრძანდებით - ახლა მართლაც არარომანტიკული დროა, მაგრამ ყოველ ჩვენგანში ყოველთვის სუნთქავს რომანტიკული სული და აბა, ვინ არ ოცნებობს ნამდვილი სიყვარულზე?! სიყვარულის მოთხოვნილება სწორედ რომ რომანტიზმია.
ჩემს "შილერულ" სპექტაკლებში მსახიობები ისე არ ცხოვრობენ, როგორც XVIII საუკუნის მსახიობები, რომანტიული სტილისტიკა მოძველდა, მაგრამ არა თვით რომანტიზმი. სიყვარული ყველგანაა. აბა რაზეა თუნდაც, "ანტიგონე"? მაგალითად, ანტიგონე და კრეონი გიჟდებიან ერთმანეთზე.
გ.ყ.- თქვენ ძალიან ანებივრებთ ქართველ მაყურებელს. მიუხედავად იმისა, რომ ასე შორს, საზღვარგარეთ მოღვაწეობთ, თითქმის ყოველ წელს და ხანდახან წელიწადში ორჯერაც, ჩამოდიხართ და თქვენს ახალ ნამუშევრებს გვთავაზობთ. რა არის ეს? ნოსტალგია?
თ.ჩ.- მარჯანიშვილის თეატრი, ისე როგორც მთელი საქართველო, ჩემი სახლია, თუ არ ჩავთვლით დიდ დრამატულ თეატრს. ბოლო წლებში ხომ მხოლოდ მარჯანიშვილის თეატრში ვდგამდი სპექტაკლებს. მე მიყვარს ქართველი მაყურებელი.
გ.ყ.- უკვე ოც წელზე მეტია სანკტ-პეტერბურგის დიდ დრამატულ თეატრში მოღვაწეობთ. როგორ მიიღეს თავიდან ახალი რეჟისორი, როგორ შეეგუეთ დასს და პირიქით - დასი თქვენ?
თ.ჩ.- პირველი სპექტაკლი დიდ დრამატულ თეატრში 1990 წელს დავდგი, მაგრამ იმავე დროს მარჯანიშვილის თეატრში ვმუშაობდი და სანკტ-პეტერბურგში გადასვლას არც ვგეგმავდი. როდესაც დიდ დრამატულ თეატრში რეპეტიციები დავიწყე, ერთი კვირის შემდეგ უკვე მქონდა იმის შეგრძნება, რომ დიდი ხანია ამ თეატრში ვარ. ეს ძალიან მოულოდნელად მოხდა. ასე რომ არ ყოფილიყო, ალბათ დავრჩებოდი როგორც თეატრის სტუმარი, დავასრულებდი სპექტაკლს და საქართველოში დავბრუნდებოდი... მეგონა, რომ ამ მსახიობებთან მთელი ცხოვრებაა ვმუშაობ. ვფიქრობ, ეს იმის ბრალია, რომ ჩემი მასწავლებელი მიხეილ თუმანიშვილი იყო, ხოლო მისი - გიორგი ტოვსტონოგოვი, ვისი შექმნილიც არის ეს თეატრი და მის თეატრად რჩება დღემდე.
გიორგი ტოვსტონოგოვის გარდაცვალების შემდეგ (1989 წ.) თეატრში არჩევანი ჩემზე გააკეთეს: ჯერ მთავარი რეჟისორი ვიყავი, ხოლო კირილ ლავროვის შემდეგ კი, ფარული კენჭისყრით სამხატვრო ხელმძღვანელად ამირჩიეს. ეს ჩემი თხოვნა იყო: მაინტერესებდა რამდენი ადამიანი მომცემდა ხმას. თუ დასის მხოლოდ ორმოცდათერთმეტი წევრი მომცემდა ხმას, არ დავთანხმდებოდი. რა აზრი აქვს იყო თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი, თუ დასის ნახევარი შენი წინააღმდეგია?! რადგან კენჭისყრამ მისაღები შედეგი აჩვენა, მეც დავთანხმდი.
გ.ყ.- თემურ ჩხეიძე თეატრალურ ინსტიტუტში ორი გამოჩენილი რეჟისორისა და პედაგოგის – დოდო ალექსიძისა და მიხეილ თუმანიშვილის კლასში სწავლობდა. თავისთავად, ეს უნიკალური შემთხვევაა. დოდო ალექსიძე – ჰეროიკულ–რომანტიკული მიმართულების რეჟისორი, დღესასწაულებისა და კომედიების ოსტატი, მიხეილ თუმანიშვილი კი – სტანისლავსკის სისტემის მიმდევარი, სამხატვრო თეატრის ტრადიციებზე აღზრდილი, მარჯანიშვილის თეატრის მოტრფიალე, ფსიქოლოგიური თეატრის ერთ-ერთი ფუძემდებელი საქართველოში. ეს ორი ადამიანი ხასიათითაც და ტემპერამენტითაც სრულიად განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან: დოდო ალექსიძე ყოველთვის მხიარული, ხუმრობებისა და ანეკდოტების შემთხზველი და მთხრობელი გახლდათ, რომანტიკული სულის... მიხეილ თუმანიშვილი კი, პირიქით - სერიოზული, გულჩათხრობილი, სიტყვაძუნწი, მკაცრი და მომთხოვნი. თემურ ჩხეიძემ ამ ორი მასწავლებლის სკოლა გაიარა და ორივეს საუკეთესო რეჟისორული თვისებები აიღო.
თ.ჩ.- მე ვდგამ ფსიქოლოგიურ სპექტაკლებს. ვცდილობ მინიმუმის მეშვეობით მაქიმალურის მიღწევას. ვცდილობ ადამიანის ბუნების ანატომიის გამოხატვას.
მხატვარი რომ გამოვსულიყავი, ალბათ პორტრეტისტი ვიქნებოდი. მაინტერესებს ყველა პროცესი, რომელიც ადამიანის სულში მიმდინარეობს.
თეატრში ყველაფერი ფსიქოლოგიურად გამართლებული უნდა იყოს, ყველაფერი უნდა დალაგდეს ცხოვრების მიხედვით. შესაძლოა, სრულიად მოულოდნელი რაღაცეებიც მოხდეს - ისე, როგორც ცხოვრებაში.
გ.ყ.- დედათქვენი, მედეა ჩახავა ცნობილი ქართველი მსახიობი იყო. რამდენად ივიწყებდით ნათესაურ კავშირებს, როდესაც მასთან, როგორც მსახიობთან, მუშაობდით?
თ.ჩ.- მე ეს ნამდვილად მეხერხება. ის ჩემს სამ სპექტაკლში თამაშობდა. ესენია: დავით კლდიაშვილის "სამანიშვილის დედინაცვალის" ინსცენირება, შალვა დადიანის "გუშინდელნი" და ფედერიკო გარსია ლორკას "ბერნარდა ალბას სახლი". თამაშობდა ახალგაზრდობაში, როცა რუსთაველის აკადემიური თეატრის წამყვანი მსახიობი იყო - შესანიშნავი მსახიობი!
გ.ყ.- ბატონო თემურ, რას ნიშნავს თქვენთვის მსახიობი?
თ.ჩ.- მსახიობი ჩემი ინსტრუმენტია. იმედია არ ეწყინებათ. მომწონს, როცა სცენაზე ისეთი შეგრძნებაა, თითქოს ყველაფერი თვითონ მსახიობმა გააკეთა.
როცა მსახიობი სცენაზე გამოდის, მე უნდა დავინახო მისი სულის ანატომია, უნდა შევიგრძნო. ამ დროს უნდა მოხდეს "თავის ქალის ტრეპანაცია".
გ.ყ.- "მარია სტიუარტზე"ვისაუბროთ, რომელიც გაზაფხულზე მარჯანიშვილის თეატრში წარმოადგინეთ...
თ.ჩ.- ეს არის სპექტაკლი ძლიერ ადამიანებზე: ელისაბედი ინგლისის ერთ-ერთი ყველაზე საუკეთესო მმართველია. მის სიბრძნეს ხაზს უსვამს ის, თუ როგორი საბჭო, როგორი ჭკვიანი და ძლიერი პიროვნებები ჰყავს ირგვლივ. ელისაბედი უსმენს მათ კამათს და შემდეგ თავად ასკვნის – ხშირად სწორად, მაგრამ ყოველთვის ვერა. იმიტომ, რომ ადამიანია, ადამიანები კი შეცდომებს უშვებენ.
გ.ყ. - ბატონო თემურ, ხშირად კამათობენ - საჭიროა თუ არა სიუჟეტი? რამდენად მნიშვნელოვანია ის?..
თ.ჩ. - სიუჟეტი აუცილებელია. მის გარეშე არ არსებობს თეატრი! თეატრში იმიტომ კი არ მივდივარ, რომ ის სიუჟეტი მიამბონ, რაც უკვე ვიცი, არამედ იმისთვის, რომ ვნახო - როგორ მიყვებიან უკვე ცნობილ სიუჟეტს. თეატრში მთავარია როგორ ყვები იმას, რაც უკვე დაწერილია.
უკან დაბრუნება