ამოსაბეჭდი ვერსია > ქართული დესპანი ვაშინგტონში

თეა კახიანი

„სინეტიკ თეატრის“ სპექტაკლებს, რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე, ხმაურისა და „სკანდალის“ გარეშე არ ჩაუვლია. კრიტიკა პაატა ციქურიშვილის დადგმებში სხვადასხვა ქართული სპექტაკლების მიზანსცენებისა და მხატვრული ხერხების გამეორების ფაქტს ეხებოდა. ლიტერატურასა და ხელოვნებაში, უკვე კარგა ხნის დამკვიდრებული, ციტაციის პრაქტიკის კონტექსტში, ეს კრიტიკა–ქილიკი ოდნავ სასაცილოდ მეჩვენება და მეტად ყურადსაღები „სინეტიკ თეატრის“ შემოქმედების რამდენიმე ათეულ The Helen Hayes Award –ში გამოხატული აღიარება მგონია. ეს წარმატება, პირველ რიგში, ამ თეატრის ულტრათანამედროვე თეატრალურ ენას ეკუთვნის, რომელიც თავის თავში აერთიანებს წარსულ სათეატრო გამოცდილებას, თანამედროვე ვიზუალურ თუ ეფექტებზე დაფუძნებულ კულტურას, პლასტიკისა და მოძრაობის სრულყოფილ ხელოვნებას, შოუს ელემენტებსა და მარკეტინგს. ვფიქრობ, „სინეტიკ თეატრი“ თეატრალური ხელოვნების განვითარების თანამედროვე გზებზე მიუთითებს, სადაც უპირატესობა მის შემადგენელ ვერცერთ კომპონენტს ვერ ექნება, ღირებული კი მხოლოდ ის ფანტაზია ხდება, რომელიც ამ კომპონენტების ერთმანეთთან ახლებურად დაკავშირებას შეძლებს.

ჩვენს გაზეთთან შეთანხმებულ ინტერვიუმდე, რეჟისორი პაატა ციქურიშვილი, რუსთაველის თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე ჩატარებული „ვორკშოპის“ შემდეგ, თეატრალური უნივერსიტეტის სტუდენტების კითხვებს პასუხობდა, რაც ასევე ჩავიწერეთ და პირველ რიგში, ამ, ჩემი აზრით, ძალიან საინტერესო პასუხებს ვთავაზობთ ჩვენი ინტერნეტ გაზეთის მკითხველს. სტილი დაცულია.

პაატა ციქურიშვილი

–როგორ შექმენით „სინეტიკ თეატრი“?

პ.ც. – პირდაპირ გეტყვით, მე პირადად ყოველთვის მქონდა ოცნება, რომ ამერიკაში მქონოდა საკუთარი თეატრი. როდესაც მე და ირინა შევუღლდით მაშინაც გვქონდა საუბარი, რომ ამერიკაში ჩვენ შევქმნიდით თეატრს, და ეს ოცნება რაღაც ჰაერში იყო ჩამოკიდებული. ერთ მშვენიერ დღესაც, ჩვენ აღმოვჩნდით ამერიკაში. ოცნება ოცნებად დარჩა, რეალობა სულ სხვანაირი იყო... მე პირველი ორი წელი მქონდა დეპრესია, ვერ გავიგე რა უნდა მექნა. მე აქ თეატრში ვმოღვაწეობდი, წამყვანი მსახიობი ვიყავი. მერე გერმანიაში მიმოდრამის თეატრი გვქონდა, ევროპაში დავდიოდით და ძალიანაც კმაყოფილი ვიყავი საკუთარი შემოქმედებითი ცხოვრებით, ბედნიერად ვგრძნობდი თავს. ჩავედი იქ და დამხვდა სულ სხვა გარემო. ევროპა განსხვავდება საქართველოსგან, იცით ეს თქვენ, რა დონით, რა რიტმით და რა მოთხოვნილებებით და უფრო მეტი განსხვავებაა ამერიკისა ევროპისგან. სულ სხვა რეალობა დამხვდა. პირველი პრობლემა იყო, რომ ინგლისური არ ვიცოდი. ეს იყო ჩემი შეცდომა, იმიტომ, რომ მე თუ რამეზე ვოცნებობდი მის განხორციელებაზე არ მიფიქრია, ამან გარკვეული პერიოდი უკან დამწია. მეორე – იქ თეატრალური ცხოვრება თეატრალური სამყარო, მსახიობობა, რეჟისორობა იმდენად სხვანაირია მენტალში, იმდენად სხვანაირია სტრუქტურაში, იმდენად სხვანაირია მიდგომაში, რომ მე ვერ ვიპოვე ჩემი თავი პირველი ორი წლის განმავლობაში. და ძალიან, ძალიან დავიჩაგრე, ირინა გვერდით რომ არ მყოლოდა მე ალბათ გამოვიქცეოდი, ვერ გავუძლებდი...

რა გავაკეთე, როგორ დავიწყე და საიდან ვიპოვე ჩემი თავი – მე გადავწყვიტე რომ შემექმნა ერთსაათიანი პროგრამა, საკუთარ თავზე – პანტომიმას ვფლობ და არც თუ ისე ცუდად. ამ პროგრამით დავიწყე რესტორნებში სიარული, მერე ირინაც შემომიერთდა, მერე ბავშვიც დაგვემატა. თეთრი ნიღაბი გავიკეთე, ვიმალებოდი, არ ვიცი ვის ვემალებოდი, ასე ვთქვათ მრცხვენოდა. მე არ ვიყავი მიჩვეული რესტორნებში გამოსვლას. რატომღაც მეგონა, რომ ეს იყო რაღაც შეურაცხყოფა და საკუთარ თავს ვემალებოდი. მერე, ერთ მშვენიერ დღეს, პროფესიონალმა მიგვიწვია დასადგმელად. პირველი ჩვენი სპექტაკლი იყო „კაშტანკა“ ჩეხოვის, საბავშვო თეატრი იყო, რუსმა ებრაელმა მიგვიწვია. მერე იქ შევხვდით ანდრეი ბაბელს, თუ იცით მწერალ ისააკ ბაბელის შვილიშვილს, რეჟისორი ბიჭი იყო. მან შემოგვთავაზა მე და ირინას რომ თეატრი გაგვეხსნა. 1997 წელს ჩვენ გავხსენით სტანისლავსკის ინტერნაციონალური თეატრ–სტუდიო. ეს იყო რაღაც ერთგვარი ექსპერიმენტი ჩემთვის, რომ რაღაც დრამის ელემენტი შემეტანა სპექტაკლში, მომეხდინა ერთგვარი სინთეზი...

ცოტათი უკან წავალ – მახსოვს ერთი მომენტი, როცა ბალტიმორში, რესტორანში ვთამაშობდი, ვიღაცამ დამიძახა და თავის მაგიდასთან დამაჯინა. დამაყარა კითხვები: – შენ მიმი ხარ? –მერე როგორ ცხოვრობ? – შევეცოდე თუ რა იყო არ ვიცი, თავისი თეფში გადმომიდო, ნახევრად ნაჭამი ბარკალი თუ რაღაც... და ჭამეო მითხრა. ნუ, ეს იყო ჩემთვის სიკვდილი... იმ დღეს, იმ მომენტში, თავი შევიკავე ტირილისგან, ბიდიში მოვუხადე, ასე ავდექი და არც ჰონორარი მომითხოვია, არაფერი, გამოვედი ჩავჯექი მანქანაში, წავედი სახლში და გზაში ვიტირე... და მივხვდი, რომ პანტომიმა რასაც ქვია, მიმი, არის წინა საუკუნის ხელოვნება... აუცილებელია რაღაც ახალი საფუძვლების, ახალი გზების მოძებნა და ჩარჩოებიდან გამოსვლა... ეს იყო სინთეზური თეატრის შექმნის დასაწყისი.

ძალიან რთულია, ასე ორ წუთში მოყვე, როცა ვიძახი – ორ წლიან დეპრესიას, ვისაც შეხება ჰქონია ამასთან, იცის რას ნიშნავს ეს. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ მე ფარ–ხმალი დავყარე. მე ყოველდღიურად ვიბრძოდი. პირველი ჩვენი წარმატება, პირველი გამოჩენა მაყურებლის და კრიტიკოსების წინაშე მოხდა პატარა მოთხრობებით. კრიტიკოსებმა მაშინ თქვეს, რომ ეს არის რაღაც სხვანაირი. შემდეგ მე ანდრეისთან შემექმნა პრობლემები – ის ძალიან იხრებოდა სტანისლავსკისკენ, ვაშინგტონში არის 85 თეატრი და გიჟური კონკურენციაა. ძირითადად ყველა თეატრი არის ტრადიციული. არის რასაკვირველია მიუზიკლები, მაგრამ ძირითადად არის ცუდი სტანისლავსკის ვერსია. მე არ ვიძახი, რომ თეატრის კეთება არ იცინ, ძალიან მაგრადაც იციან. ყოველ შემთხვევაში ტრადიციული თეატრი არის ძირითადი, ჩეხოვი არის წინა პლანზე. აქედან გამომდინარე, მე ვხვდებოდი, რომ რაღაც ახალი უნდა მომეძებნა და არ დავმსგავსებოდი სხვას. აი, ეს იყო ჩვენი კონფლიქტი. ანდრეიმ მიიღი სტანისლავსკის პოზა, მე მივიღე რაღაც სხვა პოზა და აქედან გამომდინარე ჩვენ ერთმანეთს დავეტაკეთ... და პირველი ჩვენი სპექტაკლი, უკვე „სინეტიკ თეატრის“ შეიქმნა 2001 წელს, სტანისლავსკის სტუდიოს ქოლგის ქვეშ. ასე ვთქვათ, ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ ის თავის სპექტაკლებს დადგამდა, მე ჩემსას... პირველი ჩვენი სპექტაკლი, იმ სეზონში, იყო „ჰამლეტი“, მეორე – „სტუმარ მასპინძელი“. სეზონის ბოლოს ჩვენ მივიღეთ 7 ნომინაცია, ჰელენ ჰეისის თეატრალური ოსკარი და აქედან „ჰამლეტმა“ აიღო საუკეთესო ქორეოგრაფია, საუკეთესო რეჟისურა, საუკეთესო სპექტაკლი. მან სამწუხაროდ მოუგო „სტუმარ– მასპინძელს“. ეს იყო ჩვენი პირველი აღიარება. აქედან კი, ზუსტად ერთ კვირაში, მე და ირინამ მივიღეთ განცხადება, რომ ჩვენ განთავისუფლებული ვართ თეატრიდან. ამის შემდეგ დაიწყო „სინეტიკი“. ეს სიტყვა მოვიგონე პირადად მე. ეს არის ჰიბრიდი სიტყვებისა „სინთეზის“ და „კინეტიკ“, სიმბოლურად, რაღაცნაირად, მე მაქვს იმის შეგრძნება, რომ ეს სახელი პასუხობს ჩვენს სისტემას, ჩვენს სტილს. ეს იყო ჩვენი პირველი ნაბიჯი...

–„სტუმარ–მასპინძლის“ შესახებ...

პ.ც. – ეს არის მარადიული თემა და მე ძალიან მინდოდა ვაჟა–ფშაველას „სტუმარ– მასპინძელი“ გაეცნო ქვეყანას. როცა მოხდა 11 სექტემბრის ტერაქტი ამერიკაში, ირინამ გამაღვიძა და ჩემი თვალით ვუყურე როგორ დაინგრა „თვინთაუერი,“ მაშინ პრეზიდენტმა ბუშმა დაიფიცა, რომ დღეს მე მსოფლიოს შევცვლიო და ეს ინერცია დღესაც გრძელდება... დამებადა იდეა, რომ ეს მუსულმანურ–ქრისტიანული, ორი დაპირისპირებული მხარე მეჩვენებინა. ამერიკაში მსგავსი ურთიერთობის კულტურა არ არის ცნობილი, განსაკუთრებით კავკასიური. და ინსტიქტურად დამებადა იდეა მეჩვენებინა რა არის ეს. ჩავთვალე რომ ეს იყო ჩემთვის საშუალება გამომემჟღავნებინა ჩემი ქართველობა და მეორეც – ეს ნაწარმოები მშვენივრად ვიცოდი, ნაცნობი თემა იყო. პირადად მქონდა ნათამაშები და რაღაც გამოცდილება, ბაზისი გამაჩნდა. ეხლა აქ შალიკაშვილის სტუდენტები ვინც არიან, იციან, ეს ხელწერა „სტუმარ–მასპინძელში“ იგრძნობა, პანტომიმის სახელმწიფო თეატრის ზეგავლენა, ამას წყალი არ გაუვა, ეს ფაქტია...

რეაქცია „სტუმარ–მასპინძელზე“ იყო ძალიან მაგარი, ათწლეულის შეფასება გააკეთეს კრიტიკოსებმა და ის ხუთეულში შევიდა. ძალიან კარგად მიიღეს, ყველაფერი გაიგეს მშვენივრად, რა დონეზეც თქვენ გაიგეთ, იმ დონეზე გაიგეს მათაც.

– თქვენ თეატრალური ინსტიტუტი დაამთავრეთ?

პ.ც. – დავამთავრე პანტომიმის სამსახიობო ჯგუფი, ამირან შალიკაშვილის ხელმძღვანელობით. მერე დავამთავრე კინოსარეჟისორო მერაბ კოკოჩაშვილის ჯგუფში, ამიტომ ჩემი სპექტაკლები კეთდება უფრო კინო მეთოდებით, ჩემი სცენარიც უფრო გავს კინო სცენარს ვიდრე პიესას და ა. შ.

– ვინ არიან „სინეტიკ თეატრის“ რეჟისორები?

პ.ც. – ჯერ– ჯერობით მე გახლავართ თეატრში ერთი რეჟისორი. მე არ მომეცა საშუალება რომ მოვიწვიო ისეთი რეჟისორი რომელსაც ექნება სხვანაირი, არატრადიციული თეატრის ხელწერა. იცით რა არის? რეპუტაცია რომ შექმნა ამას ჭირდება წლები და რომ დაანგრიო, არის რაღაც წამების საქმე. ამიტომ ძალიან ვფრთხილობ თუ ვინმე რეჟისორი მომყავს. დღემდე სულ რაღაც სამი რეჟისორი მოვიწვიე, მეტი არა. ირაკლი (კავსაძე) ჩემი ასისტენტია, ძირითადად კი მსახიობია. მშვენიერი მსახიობი და მუსიკალური გამფორმებელია.

– გარდა რეჟისურისა, თვითონ თუ თამაშობთ სპექტაკლებში?

პ.ც. – თავიდან, როცა ჩვენ არ გვყავდა დასი, სპექტაკლებში მე და ირინა ვთამაშობდით. მერე ნელ– ნელა მომეცა შესაძლებლობა დავმჯდარიყავი გარეთ და როგორც რეჟისორს მიმეხედა საქმისთვის. თამაშის დრო, უბრალოდ აღარ მაქვს. 2010 წელს, ვითამაშეთ „ოსტატი და მარგარიტა“. ეს იყო თეატრის იუბილე და სიმბოლურად გადავწყვიტეთ, რომ მე მეთამაშა ოსტატი და ირინას მარგარიტა. ისე კი, მე აღარა მაქს იმის საშუალება და დრო, რომ მსახიობობა შევითავსო. რთულია ინტენსიურობის თვალსაზრისით... სამ თვეში ერთხელ სპექტაკლს ვაკეთებთ, გარდა ამისა თეატრს ჭირდება მართვა, არის რაღაც სტრუქტურა... არის ფანდრაიზინგი... კაპიკს არ იძლევა სახელმწიფო. ბიუჯეტიდან გამომდინარე გეტყვით, რომ სადღაც 30–35 % არის ბილეთებიდან შემოსული თანხა, დანარჩენი 70 % – არის მოზიდული... ფანდრაიზინგი – ეს არის პროფესიონალი მათხოვრობა, ფაუნდეიშენს, გრანტს და ასე შემდეგ... ბიუჯეტი თეატრისა არის 1,7 მილიონი.

– ცნობილია, რომ უამრავი ნომინაცია გაქვთ მიღებული, თუ გამოგიჩნდნენ მიმდევრები?

პ.ც. – აი, მე პირდაპირ გეტყვით, ლინდა როსმენმა – „თეატრალური ოსკარის“ პრეზიდენტმა – ამერიკის ქართულ ხმასთან ინტერვიუში „სინეტიკ თეატრთან“ დაკავშირებით, პირდაპირ თქვა, რომ „სინეთიკ თეატრმა“ შეცვალა ვაშინგტონის თეატრის სახეო. როცა მე ჩავედი ამერიკაში და ვნახე სპექტაკლები, თეატრებში ტრადიცია იყო დანა– ჩანდალი, მაგიდა, კოვზი, სკამი და მონოლოგები, გესმით? და ასეთი ტიპის და ფორმის სპექტაკლები... დღეს ყველგან ნახავთ მოძრაობას, ქორეოგრაფიას... მე ახალ– ახალ რაღაცეებს ყოველთვის ვეძებ და ეს გაბედულება სხვებსაც გადაედო. მე არ ვიძახი, რომ რაღაცას იპარავენ. მოპარვა არ ქვია ამას, ამას ქვია გავლენა – „ინფლუენს“, რაც მე ძალიან მიხარია...

სტუდენტებთან შეხვედრის დასრულების შემდეგ, პაატა ციქურიშვილმა ჩვენს კითხვებსაც უპასუხა:

თ.კ.– ქართული თეატრალური ტრადიციიდან გამომდინარე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სინთეტიზმი ქართული თეატრის და მთლიანად კულტურის დამახასიათებელი მოვლენაა. ცნობილია რომ მარჯანიშვილმა რუსეთში პირველი სინთეზური თეატრი „თავისუფალი თეატრი“ შექმნა. ახმლეტელის შემოქმედების ქვაკუთხედიც სინთეზი გახლდათ. აღარაფერს ვამბობ სტურუას სპექტაკლებზე. თქვენი თეატრის შემოქმედებითი მეთოდიც მთლიანად სინთეზზეა აგებული...

პ.ც.– რასაკვირველია, ეს ჩემი მოგონილი ველოსიპედი არ არის. მე მარჯანიშვილთან წავიკითხე, რომ ეს ჩანაფიქრი ვერ განავითარა ისეთ დონეზე როგორზეც უნდოდა, რადგან არ ყავდა მსახიობი. სინთეზური თეატრი ვერ შედგება თუ არ გყავს მსახიობი მზად. ამიტომ მე მივხვდი, რომ თუ მინდა გავაკეთო სინთეზური თეატრი მსახიობი უნდა მოვამზადო, რომ მასალა მჭირდება...

თ.კ.– არის მოსაზრება, რომ ქართველი მსახიობის ბუნებას, სათქმელის გამოხატვის სინთეზური გზა უფრო ესადაგება, თქვენ როგორ ფიქრობთ? საერთოდ ფსიქოლოგიური თეატრი, ის რაც სტანისლავსკიმ თავის სისტემაში მკაფიოდ ჩამოაყალიბა, ძალიან ზუსტად გამოხატავს რუსულ ბუნებას, მის სულს. როგორ ფიქრობთ, ხომ არ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ქართულ ბუნებას ყველაზე კარგად გამოხატავს სინთეზური თეატრი? თუ გავითვალისწინებთ საქართველოს არაერთგვაროვანი ლანდშაფტის მთლიანობას, რაც რასაკვირველია ქართველის ფსიქო ტიპზეც, მის გრძნობათა ბუნებაზეც ახდენდა ზეგავლენას... ალბათ ამ მოსაზრებას აქვს არსებობის უფლება...

პ.ც.– მე სულ ვიძახი, რომ ქართველები ვართ ძალიან ემოციური ხალხი, გვაქვს მრავალდარგოვანი გამოხატვის საშუალებები, გვაქვს პლასტიკა, გვაქვს ჟესტები. სიტყვაძუნწები ვართ, მაგრამ ყოველთვის ვამბობთ იმაზე მეტს რასაც სიტყვა ამბობს! გადახედეთ ხელოვნებას, როგორი ცეკვა გვაქს... ეს არ არის მარტო ცეკვა, მთელი თემები, გრძნობები, ისტორიებია ჩადებული... სუხიშვილები ავიღოთ – მაგათზე მაგარი მოცეკვავეები არ მეგულება მსოფლიოში, ბევრი მინახავს და მაგათზე მხეცები არა! შეიძლება ქართველი ვარ და იმიტომ, თუმცა მაინც ვთვლი, რომ არა! შალიკაშვილის პანტომიმა აიღე – რაღაც სხვანაირია, ქართულია მაინც, ევროპაში პანტომიმა სხვანაირია! თუნდაც სტრუას თეატრი – ეს არ არის სტანისლავსკის სისტემა, – ეს არის სტურუას სისტემა, სადაც არის სინთეზი: სიტყვაც აქვს, ქორეოგრაფიაც და მოძრაობაც...

თ.კ.– თქვენი მსახიობების საშემსრულებლო ტექნიკა მეჩვენება, რომ ქართული ტემპერამენტით გამოირჩევა, როგორ მოხდა ეს? ამ ნიშნით არჩევთ, თუ პედაგოგიურ მოღვაწეობასაც ეწევით?

პ.ც.– შერჩევა მიდის, რადგან თავისთავად როცა ლაპარაკი გაქვს, რომ გამოხატო შენი ემოციები და გრძნობები სიტყვის გარეშე, ამას სჭირდება გარკვეული ტიპის ტემპერამენტი! თუმცა, ჩვენ სტუდიურ მუშაობას ვეწევით და როცა დრო მაქვს ტრენაჟსაც ვაკეთებ მსახიობებისთვის. რა არის იცით? ჩვენი მსახიობები ამერიკელები არიან, მაგრამ ბევრი სხვა ქვეყნებიდანაც არის... ყველას აქვს რაღაც მომენტი, თან ამას ჩვენთან ურთიერთობაც აკეთებს, მათ უკვე იციან რა ტიპის ხალხი ვართ. მე ემოციურად ვაკეთებ სპექტაკლებს, ემოციური მაქვს ლექცია, ლექსიკა... როცა რაღაცას ვერ ვაკეთებ ვბრაზდები, ემოცია მებადება, ან პირიქით. ამას ხედავენ და გადადის ეს ქართული ენერგია. „სტუმარ– მასპინძელში“ იგრძნეს, ისწავლეს რა არის ქართველობა! ...და ახლა ხელი ასე რომ დააჭერინო, თითქოს ქამარ–ხანჯალზე, უკვე საკმარისია, ქართული მეტყველება არ არის მარტო სიტყვიერი, ჩვენ სხვანაირად ვეკონტაქტებით ერთმანეთს... და ამას მე ზემოდან დავუმატე თანამედროვე კომუნიკაციის საშუალებები, სიმბოლიზმი, აიპადები და კომპიუტერული გეიმები, ტექსტებით ელაპარაკებიან ერთმანეთს, და ამას სხვა ემოცია მოაქვს, სხვა ღირებულებები შემოვიდა. მე ამერიკაში რა ღირებულებებიც არის იქედან გამომდინარე ვაკეთებ სპექტაკლებს. სცენაზე არის თაჩსკრინები, ხელს მოკიდებ და რაღაცეები ხდება, ეკრანზე შიგნთ შესვლა– გამოსვლები, რაღაც ექსპერიმენტები, სულ მაქვს! იცით, მარტო მოძრაობით არ ვიფარგლები, ვიზუალურ ნაწილში შედის ესენიც. კინოხელოვნებაში შედის ტოტალური სინთეზი, მე ესეც მეხმარება, რომ სარეჟისორო დავამთავრე კონოში, ჩემი სცენარები ძალიან გავს კინო სცენარს, თუ დააკვირდებით ნახავთ, რომ ჩემი სცენები 3 წუთზე მეტს არცერთი გრძელდება. ყოველთვის ვცვლი, დინამიკა შემომაქვს. ბევრი იძახის, რომ „so cinematic“... კინოხერხებით ვყვები ისტორიას, ვიდრე თეატრალური ხერხებით და ამ ყველაფერმა რაღაც მეთოდი შექმნა, მოძრაობამ, ცეკვამ...

თ.კ.– შექსპირის პიესებს თქვენ აკეთებთ სერიის ქვეშ speak no more მიუხედავად იმისა, რომ სხვა დადგმებში იყენებთ ტექსტსაც და სიტყვასაც, მაინც მგონია რომ ყველაზე ნაკლები დატვირთვა თქვენს სპექტაკლებში სწორედ სიტყვაზე მოდის. რეჟისორებს ნაკლებად იტაცებთ ამა თუ იმ კონცეფციებსა თუ თეორიებზე საუბარი, თუმცა მაინც გკითხავთ, ხომ არ გამოხატავს ეს თქვენი შემოქმედებისათვის დამახასიათებელი ნიშანი იმას, რომ თანამედროვე კულტურაში სიტყვამ დაკარგა თავისი მნიშვნელობა და მის ადგილს იჭერს სხეულის, პლასტიკის, მუსიკის ენა?

პ.ც.– მე არ მივსულვარ მაგ დონეზე, რომ მეთქვა სიტყვამ დაკარგა თავისი აზრითქო... რატომ გადავეკიდე შესპირს უტექსტოდ? ამერიკაში პირველი ჩემი სპექტაკლი იყო „ჰამლეტი“ მარავლწერტილი და მერე – rest in silence... ეს არის ჰამლეტის ბოლო სიტყვები. წარმოიდინე, ვიღაც ჩამოვიდეს აზერბაიჯანიდან და თქვას, რომ რუსთაველს ვდგამ უსიტყვოდო, დაახლოებით ასეთი რეაქცია ჰქონდათ მათ, მაგრამ მოიხიბლნენ და მიხვდნენ, რომ „ჰამლეტი“ მარტო სიტყვა არ არის! სიტყვას ძალა არა აქვს თუ არა აქვს მოქმედება. სიტყვა სიტყვად დარჩება თუ განვითარება არ ექნება. მე ვიძახი. რომ შექსპირი გადათარგმნილია აბსოლუტურად ყველა ენაზე და ის ინგლისური პეწი და ინგლისური ჟღერადობა, რითმა, რასაც იძახიან, რომ შექსპირია, დაკარგულია უკვე, მაგრამ მაინც შექსპირია! თემები აქვს ძლიერი, ისტორიები აქვს ძლიერი, ამბავია ძლიერი, ქვეტექტსები აქვს ძლიერი. მე ეს მიყვარს იცით? ტექსტიც შექსპირი რომ წერს, ოფელია წავიდა და თავი დაიხრჩოო –მე ამას ვდგამ! იმ სურათებს ვხატავ, რასაც ის სიტყვებით ხატავს! მე მას ფიზიკურად, ვიზუალურად ვხატავ, და აქედან გამომდინარე გამომდის ისე, რომ მონოლოგები არაა საჭირო, ვიზუალური თხრობით ვყვები ისტორიას, ამბავს...

თ.კ. – რომელიც თვქენთან არასდორს იკარგება

პ.ც. – არ ვკარგავ, თუმცა რაღაცეებს ვამატებ, ან ვაკლებ... რადგან დრამატურგიული განვითარება, ვიზუალურ მხარეში, იყოს სწორი, გადავაადგილებ– გადმოვაადგილებ, ან ვამატებ. „სტუმარ– მასპინძელში“ შევიტანე დასაწყისი, ბოლო... მაგრამ მაინც ისეთი სცენური ვარიანტი შეიკრა რა...

თ.კ. – მუსიკა კრავს თქვენს სპექტაკლებს...

პ.ც. – მუსიკა ჩვენთან ყვება სპექტაკლს! ჩვენ გვყავს კოკი ლორთქიფანიძე – კომპოზიტორი, რომელიც წერს მუსიკას სპექტაკლისთვის, მისი დავალება არის რომ მუსიკამ უნდა მოყვეს მთელი სპექტაკლი, როგორც არტისტებთან ვმუშაობ, ქორეოგრაფთან, მხატართან, ისე – მასთან. უფრო მეტადაც, რადგან მუსიკა თითქოს სცენარია ჩვენთვის, განსაკუთრებით თუ შექსპირი გავაკეთე სადაც სიტყვები არ არის, მუსიკა არის ტექსტი, მუსიკა არის ამბავი, მუსიკა ყვება სიღრმეებს, განწყობებს, მერე ეს მსახიობებთან მოდის მთლიანობაში, სინკაპი ხდება...

თ.კ.– მუსიკას მოაქვს მოძრაობა?

პ.ც. – ხან მუსიკას მოაქვს, ხანაც პირიქით, რაც წინა პლანზე წამოიწევა, ინსტიქტურად...

თ.კ. – თქვენი თეატრის შემოქმედებით მეთოდს ხშირად განმარტავენ როგორც ფიზიკური თეატრის მეთოდს, უფრო კონკრეტულად ხომ ვერ გვეტყოდით, რასთან გვაქვს საქმე?

პ.ც. – ფიზიკური თეატრი ეს არის დასავლეთ ევროპული თეატრის ტენდენცია, სადაც მსგავს ექსპერიმენტალურ, არატექსტუალურ წარმოდგენებს აკეთებენ. მე არ ვიძახი პანტომიმას, ევროპის პანტომიმა სხვა რამეა...გარკვეულ დონეზე ტექსტებს ხმარობენ ფრაზების მხრივ, იქ არის ქორეოგრაფიაც... რაღაც მაგაში ეძახიან ფიზიკურ თეატრს. მე არა მგონია, რომ ბოლომდე ჩვენ ფიზიკური თეატრი ვიყოთ, ამ ტერმინთან ახლოს არის მეიერხოლდის ბიომექანიკაც, გულისხმობენ მ.ჩეხოვსაც... ჩვენთან, მაგალითად, მსახიობები გიჟდებოდნენ... დრამატულ თეატრში ჯერ ხომ ხასიათების დამუშავება მიდის – მე კი ვეუბნებოდი მათ, რომ საერთოდ დაევიწყებინათ ეს. ვთავაზობდი მომენტებიდან შეგვეკრა სიტუაციები, ურთიერთობები, სტილი... საერთოდ ნაწყვეტ– ნაწყვეტ გავდივართ რეპეტიციას და ბოლო ორი კვირა რომ მაქვს, ბოლოს მაგათთვის ვაკეთებ არკას, რომ შეიკრას როლი და მთელი სპექტაკლი, ადან – ბემდე... მერეა მათთვის გასაგები რაც კეთდებოდა. მე კონკრეტული სცენა მაინტერესებს, ეს სცენა შევქმნათ, და არა ხასიათი...

თ.კ. – ანუ სამაგიდო რეპეტიციები არ გაქვთ...

პ.ც. – არა, სად მაქვს მაგის დრო, ერთი დღე, დავსხდებით, წავიკითხავთ, მე ვიტყვი ჩემს ხედვას – საით მივდივართ, დავალებებს ვაძლევ ყველას, რომ გააკეთონ „რესერჩები“, კვლევები, საშინაო დავალებებს ვაძლევ და მორჩა, მეორე დღეს მოვდივარ და ვიწყებთ რეპეტიციებს.

თ.კ. – თქვენი წარმატება თანამედროვე გამოხატვის ფორმებმა მოიტანა? საზღვრის გარეშე ენამ მოიტანა?– აქცენტის გაკეთება აზრის ვიზუალურ და არა სიტყვიერ გამოხატვაზე, თქვენი წარმატების ერთ–ერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი ხომ არ იყო?

პ.ც. – თავისთავად, მაგრამ პირველ რიგში, ეს მოიტანა ჩვენმა გამოცდილებამ, საბჭოთა კავშირიდან დაწყებული მე ვნახულობდი სხვადასხვა სპექტაკლებს, მერე გერმანიის და სხვა ქვეყნების თეატრების დადგმებს. მერე ამერიკა დაემატა და ამ ყველაფერმა ერთად ჩამომიყალიბა პირადად ჩემი ხედვა და გემოვნება, ასეთი რამ არსად არ არის... და ამერიკელებს ძალიან უყვართ, რომ რაღაც ახალი დაიჭირონ და არ გაუშვან ხელიდან. თავიდან პრობლემები შემექმნა თეატრალურ საზოგადოებაში შიგნით, შური და ა. შ. დაიბადა... იძახდნენ – ეს თეატრი არ არის და რაღაც, მაგრამ მერე კრიტიკა, აღიარება, ჰელენ ჰეის ევარდი, და სხვა გზა აღარ ჰქონდათ...

თ.კ. – „მეფე ლირის“ შეფასებისას ერთ ერთი ცნობილი გაზეთი წერდა რომ „როგორც მოსალოდნელი იყო ფორმამ გაიმარჯვა შინაარსეზე“ მარჯანიშვილი ამბობდა რომ თეატრი პირველ რიგში დღესასწაულია. ფიქრობთ, რომ ეს დღესასწაული უფრო ფორმით, ვიზუალით იქმნება, რომელმაც უნდა მონუსხოს და გაიტაცოს მაყურებელი და არა შინაარსმა აიძულოს დაძაბოს გონება და განსაჯოს ესა თუ ის მოვლენა?

პ.ც. – მე არ ვიცი მარჯანიშვილი რას გულისხმობდა დღესასწაულში, მაგრამ ბოლო ჩვენი სპექტაკლი არის „ჯეკლენ ჰაიდს“, ეს არის უჟასი, ჰელოუნისთვის გავაკეთეთ, კულტურაა ეგეთი... მაყურებელი გამოდის სპექტაკლიდან და იძახის: – „მე აღფრთოვანებული ვარ“ და თან კანკალებს შიშისაგან. მე არ ვიცი ახლა ეს დღესასწაულია თუ რა არის... თეატრის „მეჯიკია“ ეს იცით? ცოცხალი შესრულების „მეჯიკი“... მე ასე ვიტყოდი, რომ თუ სპექტაკლმა შეძლო და მაყურებელი გადაიყვანა სხვა განზომილებაში, მაშინ შედგა ეს დღესასწაული თუნდაც როგორც თქვენ იტყვით, ხოლო თუ სპექტაკლი ჩამოვიდა დარბაზში,მაშინ ის ვერ შედგა.

თ.კ. – რაზე დგას თქვენი შემოქმედებითი იმპულსი? როცა დგამთ რა უფრო მნიშვნელოვანია იდეა რომელიც არ გასვენებთ და გინდათ სხვას გაუზიაროთ თუ მეტად ფიქრობთ ახალი გამოსახვის საშუალებების მოფიქრებაზე?

პ.ც. – იდეა პირველ რიგში! რა არის განსხვავებული? რა მინდა მე ვთქვა? მერე არის ესთეტიკა, ჟანრი, ფორმა, მაგრამ როგორც ყოველთვის პირველ რიგში არის იდეა, თუ ეს იდეა დაიბადა... ზოგჯერ მქონია შემთხვევა, ისეთი ინტენსიურია ცხოვრება, ჩვენი – მე და ირინასი, რომ დამიწყია მუშაობა და არა მაქსვ იდეა! მერე მოდის, მუშაობის პროცესში ვპოულობ, ამაში გეხმარებიან – როცა დასი იმდენად გაზრდილია, რომ მსახიობისგან გამომდინარე აკეთებ რაღაცეებს, მერე ტოტალურ იმპროვიზაციაზე მიდიხარ, იჭერ რაღაც იდეებს, მხატვარი... „ფაუსტზე“ გაჭედილი ვიყავი და გოგიმ თქვა, რომ მოდი აბაზანა გავაკეთოთ სცენის შუაშიო და მეთქი – პანკროკი და წავიდა... ისე რომ მარტო მე არა ვარ, ამ ყველაფერს თავს კი ვადგამ, მაგრამ მე ისე უნდა გავაკეთო, რომ შენ აენთო, წახვიდე და უკეთესი იდეა მოიტანო და მე ეს უნდა ავიღო შენგან, თორე მე თუ დავაჭედე ლურსმანი და მე მე ვიძახე არაფერი გამოვა, ვერც მოვასწრებ...

თ.კ. – წინასწარ თუ იცით რომელი სპექტაკლი იქნება წარმატებული?

პ.ც. – მაინც არის წინასწარი შეგრძნებები...

თ.კ. – კინოში როგორც არის გათვლილი...

პ.ც. – კი, ვცდილობ ისე გავთვალო. სეზონს როცა ვაცხადებ, ვითავლისწინებ იქაურ კულტურას და ღირებულებებს, სექტემბერ–ოტომბერი არის ჰელოუვინის დრო, ამ დროს ვაკეთებ საშიშ სპექტაკლებს: „დრაკულა“, „ფრანკენშტაინი“, „ფაუსტი“. საახალწლოდ ვაკეთებ მხიარულ, რომანტიკულ სპექტაკლებს, იმიტომ, რომ იქ ისე დაყოფილია ყველაფერი ბიზნესის მხრივ, რომ მე ეს ყველაფერი თუ არ გავითვალისწინე არ გამოვა, თუ სექტემბერში გავაკეთებ „რომეო და ჯულიეტას“ – ვერ გავყიდი...

თ.კ. – ანუ მაყურებლის აზრს ითვალისწინებთ

პ.ც. – კულტურას... და მარკეტინგი თუ არ გავითვალისწინე არაფერი არ გამოვა, სამწუხაროდ ასეა!

თ.კ. – თქვენ სპექტაკლებში იყენებთ ქართულ თემებს, მაგალითად ხორუმის რიტმს სპექტაკლში „მეფე არტური“, ხოლო ვაჟას „სტუმარ–მასპინძელი“ ერთ–ერთ წარმატებულ თეატრალურ დადგმად აქციეთ ამერიკაში. გ,ბათიაშვილი, 2005 წელს, წერილში „ქართული თეატრი ვაშინგტონში?“ წერდა, რომ დადგით ავსტრიელი დრამატურგის ფრანც ვალ გრილპარსანის „ოქროს საწმისი“, რომელსაც დაარქვით „იასონი და არგონავტები“ და ამერიკელებს მოუყევით, რომ საქართველოში წამოვიდნენ არგონავტები. მოკლედ რომ ვთქვათ ეწევით ქართული კულტურის პოპულარიზაციას, ეს უაღრესად მნიშვნელოვანია ჩვენი ქვეყნისთვის, მაგრამ მინდა მაინც გკითხოთ, კონკრეტული შეთავაზების შემთხვევაში თუ დაბრუნდებოდით საქართველოში?

პ.ც. – გამიჭირდებოდა, მე მაინც უკვე მივეჩვიე იქაურ ტემპს, იქაურ დამოკიდებულებას, ურთიერთობებებს, რომელიც სხვანაირია. ოცი წელი ცოტა არ არის... მე არ მექნება იმის საშუალება, რომ ვიღაცეებთან „პრავები ვაკაჩავო“ და ვიღაცეებს ნერვები მოვაშლევინო, იქეთ მოვუშლი, მაგრამ მაინც... და კიდევ – მე ვთვლი, რომ ვასრულებ რაღაც მისიას, რომ ქართული დესპანი ვარ და იქ უფრო მეტს გავაკეთებ, თუნდაც საქართველოსთვის და ქართველებისთვის ვიდრე აქ! მე რაღაცეებს ჩამოვიტან, გამოცდილებას გავუზუარებ, გავაბედნიერებ ხალხს და წავალ. მე ვერ შევძლებ ყოველდღიური ცხოვრებით ვიცხოვრო აქ, იმიტომ, რომ მე არ მაქს სურვილი ქეიფებს და სმას გადავყვე, ან ძმაკაცებს გადავყვე, იმიტომ კი არა, რომ არ მიყვარს ეს ხალხი, ყველა მიყვარს, მაგრამ არა მაქვს ძმაკაცობის დრო... მე ხუთი საათი მძინავს, არ ვხუმრობ და ამ ინტენსივობას იმდენად მივეჩვიე, რომ ვერ გადავეჩვევი...

"მეფე ლირის" შემდეგ რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე