არ ნახოთ ეს სპექტაკლი! - „ტარტიუფი“ მუსიკისა და დრამის თეატრში
22-06-2018, 11:45
სხვის ოჯახში მომხდარის ახსნა უმადური და მარცხისთვის განწირული საქმეა. მაგრამ როდესაც სხვისი და საკუთარი ოჯახური ამბები თითქმის იდენტურია, დატვირთული პარალელებით, მსგავსებებით, ასოციაციებით, მასზე დაკვირვების ცდუნება გადაულახავია. შენს წინაშე რეალური საცდურია, გახდე საკუთარი ცხოვრების მოთვალთვალე, მაყურებელი. გაუცხოვდე საკუთარ თავთან, კვლავ პოვნის გარანტიის გარეშე დაკარგო იგი. ამ თითქმის გაუგებარი შესავლით ვლაპარაკობ სპექტაკლზე, რომელმაც ეტიკეტით და უეტიკეტოდ მოგვითხრო ამბავი ვითომ უცხო და სინამდვილეში ნაცნობ ოჯახზე, ჩვენს თავზე, ჩვენს ქვეყანაზე. შექმნა სივრცე სადაც ზიხარ ბევრ ადამიანთან ერთად და გაქვს აბსოლუტური განცდა იმისა, რომ მხოლოდ შენ გელაპარაკებიან, მხოლოდ შენთვის მოეწყო ეს საიდუმლო სერობა და სწორედ ახლა სიმართლე უნდა გაგანდონ, ყურში გიჩურჩულონ, თვალები აგიხილონ, მიწაზე გათრიონ, დაგამარცხონ, რომ შეძლო და როგორმე გაიაზრო, აღიარო, იპოვო ვინ ხარ სინამდვილეში. ტარტიუფი თუ ტარტიუფის მსხვერპლი. ოღონდ გააჩნია რისთვის ხარ მზად, გააჩნია ხარ თუ არა საკმარისად მატყუარა ან გულწრფელი. ვის ატყუებ უკეთ, საკუთარ თავს თუ სამყაროს. რაც თითქმის ერთი და იგივეა და რამაც დღეს შენი გამოაშკარავება გადაწყვიტა, არა იმიტომ რომ აქამდე წარმოუდგენელი ბოროტება ჩაიდინე, არამედ იმიტომ, რომ ასეთია სამყაროს წესი, მისი აუცილებელი თვითწმენდის ციკლურობა.
ვლაპარაკობ სპექტაკლ „ტარტიუფზე“, ცნობილი მოლიერის ცნობილ ორსათაურიან პიესაზე, „ტარტიუფზე ანუ ფარისეველზე“. დოიაშვილის დადგმაზე, რომელიც ამ სპექტაკლით ზუსტად ისე მოგექცევათ, როგორც ტარტიუფი ექცევა თავის მსხვერპლს. დიახ, თქვენ დღეს მისი მსხვერპლი იქნებით. ყველაფერი რასაც ელოდებით ტყული აღმოჩნდება, იმედი გაგიცრუვდებათ, გგონიათ რომ კომედიას ნახავთ, იცინებთ? სულ ტყუილად. კომედიის ნაცვლად ტრაგედიას მოგართმევენ. გგონიათ რომ ტარტიუფი მატყუარაა? ყველაზე მართალი რომ აღმოჩნდეს, რას იტყვით? გგონიათ რომ პიესის თემატიკას იცნობთ? ან ჩემს აბდაუბდა შესავალში ხაზგასმული ოჯახური საკითხებია მთავარი? ცდებით. მაგრამ როგორც კი მიხვდებით, რომ ცდებით მაშინვე მართალი აღმოჩნდებით! რათქმაუნდა არაფერია შემთხვევითი. ამ სპექტაკლში დამუშავებული და გათვლილია ყველაფერი, თითოეული ნიუანსი, დეტალი. და ეს იმ მასშტაბშია გაკეთებული, რომ სული შეგეხუთებათ. თითქოს რაღაც უდიდესი, წინასწარ მოფიქრებული მექანიზმის შუაგულში მოხვდებით, საიდანაც თავს ვერ დააღწევთ. მახეში ხართ. გამოსავალი ერთია - არ ნახოთ ეს სპექტაკლი!
არ ნახოთ ეს სპექტაკლი, რადგან მიხვდებით, ან იგრძნობთ, ან ორივე ერთად, რომ სიმართლე ზოგჯერ სიცრუის სახით მოდის ჩვენთან, ბედნიერება - უბედურების, ერთგულება - ღალატის ეკვივალენტური ხდება. ჩვენი გამოგონილი განსაზღვრებების, შინაარსების ამ მსხვრევაში, ამ კატასტროფაში, ამ პოსტკონვენციური სამყაროს ბოლომდე გახსნილ საზღვრებში ახლად დაბადებული, შიშველი ბავშვის მდგომარებაში ჩაიგდებთ თავს.
და როგორც კი შეცდებით და ამ სამყაროში მოხვალთ, შეხვდებით დედას, უსუსური ბავშვის რაკურსიდან დაინახავთ ძალიან დიდი დედის, შემაწუხებლად ხმაურიან გამოსახულებას, რომელიც გარიგებთ ჭკუას, გასწავლით ფიქრს, წარმოსათქმელ სიტყვას, აკონტროლებს ყველაფერს, გზღუდავთ, გტუქსავთ, ერთი სული გაქვთ როდის დადუმდება. სწორედ ასე იწყება სპექტაკლი. უკმაყოფილო დედის კომპლექსით დათრგუნული ბავშვები ისეთები იზრდებიან როგორი პერსონაჟებიც ამ სპექტაკლშია, და როგორებიც ჩვენ ვართ.
აღზრდის პრობლემებს რეჟისორი სხვა დადგმებშიც ეხება. მარტინ მაკდონას „ბალიშის კაცუნაში“ ეს ერთ-ერთი მთავარი თემაა და ყველა უბედურების საწყისი. ვინ ვართ, როგორი ბავშვობიდან მოვდივართ, როგორი დედები და მამები ირეკლებიან ჩვენს პიროვნებაში. როგორ ვიქმნებით ასეთ წარუმატებლებად, უბედურებად, მატყუარებად ან მოტყუებულებად, მოძალადეებად ან ჩაგრულებად, მკველელებად და მსხვერპლად, ან როგორ იქნებოდა უკეთესად? არ ვიცით.
ან რა დგას ამ ჩვენი რესპექტაბელური იმიჯების უკან, აწყობილი ოჯახების, ვითომ დალაგებული ცხოვრების სიღრმეში. რა დონეზე ვიტყუებით და ვის რა დონეზე ვაჯერებთ ამ ტყუილს. ან სიმართლე რაშია? არ ნახოთ ეს სპექტაკლი, თუ არ გინდათ უკვე მიღწეული კომფორტის დარღვევა. თუ არ გინდათ ისევ დასვათ ათასი კითხვა, გაუცხოვდეთ თავსმოხვეულ პრინციპებსა და ღირებულებებთან. თუ არ გინდათ, რომ ისევ აღმოჩნდეთ უწონადობაში და გამოგეცალოთ ყველა საყრდენი. თუ არ გინდათ ჩვენს კულტურაში თითქმის შეთანხმებულ და ნორმატივად ქცეულ ორმაგი თამაშის წესებში დაეჭვდეთ, წესებში რომელიც გკარნახობთ საშინაო და საგარეო ტანსაცმლის მსგავსად მოირგოთ ორი ან შეიძლება უფრო მეტი ცხოვრება, ორი ან მეტი სახე.
შემოქმედებითი ჯგუფი მაქსიმალურ შესაძლებლობამდე არედაქტირებს პიესას (ადაპტირებული ტექსტის ავტორი ირინა სანიკიძე), ამ სპექტაკლში „ტარტიუფის“ ტექსტის ისეთი წაკითხვა ხდება რაც კლასიკური ტექსტების ფლაგმანი დეკონსტრუქტივისტის, როლან ბარტის გაკვირვებასაც გამოიწვევდა. კონსერვატორები, თუკი ასეთები კიდევ დარჩნენ, ამბობენ რომ ამ პიესის შეუძლებელ ინეტრპრეტაციასთან გვაქვს საქმე, რასაც რათქმაუნდა ვერ დავეთანხმებით. რადგან შესაძლებლის საზღვარი ჯერ არავის დაუდგენია. მითუმეტეს მაშინ, როდესაც დავით დოიაშვილის სპექტაკლში ფინალის გარდა ყველა სხვა სცენა მოლიერის ტექსტით და ამ ტექსტის სულით არის მოტივირებული და ზოგჯერ მის გაგრძელებას წარმოადგენს, ზოგჯერ კი პოლემიკადაც აღიქმება. ყველაფერი რაც სპექტაკლში კეთდება ამძაფრებს მოლიერის ტექსტის შინაარსს. უფრო მაღალ რეგისტრში და მასშტაბში გადააქვს სათქმელი, აზრი და იდეა. შესაბამისად მკვეთრდება მისი სატირული ეფექტიც. სწორედ ეს ხიბლავდა თავად მოლიერს, რომელსაც ჰყოფნიდა სითამამე სასულიერო პირად წარმოედგინა მოგვიანებით სიცრუის და ფარისევლობის სიმბოლოდ ქცეული პერსონაჟი. ცნობილია, რომ პიესის პირველი ორი რედაქცია აკრძალული იყო კლასიცისტურ საფრანგეთში. ვფიქრობ, დღევანდელ საქართველოშიც მოიძებნებიან ადამიანები ვინც აბსოლუტურად არ მიიღებენ ამ დადგმას. რადგან მასში თანამედროვე ქართველი კაცის და მისი ოჯახის სრული ლუსტრაცია ხდება. დიდი გამოაშკარავება, სიყალბის, იმ დიდი, ჟანგიანი სასახლის რღვევა, რომელიც აქამდე მას აუგეს ან თვითონ აიგო საკუთარი თავის გარშემო. ერთადერთი რაშიც დოიაშვილი და მოლიერი ვერ შეთანხმდებიან წარმოდგენილი ხასიათების ბუნებაა. მოლიერის კლასიცისტური წესების მიხედვით აგებული პიესისგან განსხვავებით დოიაშვილის სპექტაკლში ხასიათები მრავალწახნაგოვანი და არაერთგვაროვანია. ისინი მაქსიმალური განზოგადების პოტენციით აავსეს ავტორებმა, როდესაც ჩამოართვეს დომინანტი თვისებები და კონკრეტული სახელები. სპექტაკლში ვერ გაიგონებთ ორგონისა და მისი ცოლის სახელებს. მათი სახით ვუყურებთ უბრალოდ ცოლსა და ქმარს, დედასა და მამას, ბატონსა და ქალბატონს. რეჟისორი პერსონაჟების ქცევის ინტერპრეტირებულ მოტივებს უზუსტესი ლოგიკით აქსოვს მოქმედების მსვლელობაში. მაგალითად, ეს ბატონი (ტატო ჩახუნაშვილი) იმიტომ კი არ არის ტარტიუფით აღფრთოვანებული, რომ უბრალოდ მიმდობი ხასიათი აქვს, არამედ იმიტომ, რომ შეყვარებულია მასში. მისი ვნება იმდენად ძლიერია, რომ ყველაფერს ფარავს და უკვე ძალიან დამაჯერებელი ხდება იგივე პიესით მოწოდებული იდეა, რომ მან დაივიწყა ცოლიც, შვილებიც, მეორეხარისხოვანი გახდა ყველაფერი ტარტიუფთან შედარებით. როგორც იტყვიან, რკინის ლოგიკას გვთავაზობს რეჟისორი, თუმცა ვისთვისაც ჰომოფობია ჯერ კიდევ აქტუალურია, გთხოვთ, არ ნახოთ ეს სპექტაკლი. ტატო ჩახუნაშვილი და საერთოდ უკლებლივ ყველა მსახიობი სამხრეთული ტემპერამენტით, მთელი ემოციისა და ყურადღების კონცენტრაციით, დასამახსოვრებელი ექსპრესიულობით ასრულებენ როლებს. მათი თამაშის ხერხი და ხარისხი იმდენად ერთნაირი და მაღალია, რომ გამიჭირდება რომელიმეს გამოყოფა. არის მომენტები როდესაც ნერვების მომშლელად ბევრი ხმაურია სცენაზე, ნერვების მომშლელად ბევრი ბრახუნი და მოძრაობაა, რაც ერთი შეხედვით ჭუჭყს ქმნის. ჩემი მეგობრის შთაბეჭდილებას თუ გამოვიყენებ, ეს ყველაფერი ნაშრომის და ამ შრომაში დაღვრილი ოფლის პრეზენტაციას ახდენს. მაგრამ ამავდროულად სპექტაკლის ტემპო-რიტმს და გრადუსს იჭერს. საჭირო ტონალობას აძლევს სპექტაკლის კომპოზიციურ მთლიანობას. შეულამაზებლად აჩვენებს მსახიობების ძალისხმევას, მათ ემოციურ და ფიზიკურ ხარჯვას. დასამახსოვრებელია კლეანტი, იგივე მგალობელი ბულბული, გიგი ქარსელაძის შესრულებით, რომელიც იდეალური რეჩიტატივით ცდილობს თვალები აუხილოს ორგონს, უთხრას, რომ ტარტიუფი არ არის ნდობის ღირსი. ეს რეჩიტატივი თავისი ფორმით სპექტაკლის დასაწყისშივე გვკარნახობს, რომ ის არ იქნება გაგონილი. დაუვიწყარი სახეები შექმნეს ეკა დემეტრაძემ, ვისი მოქმედების მოტივი, სიყვარულის გარეშე დარჩენილი, სექსუალური ქალის მცდელობაა ისევ გახდეს სასურველი, ნატა ბერეჟიანის მოსამსახურე დორინი, რომელიც თანამედროვე ემანსიპირებული ქალის მაგალითია, თავისი აქტიური ბუნებით და ქალთა და მშრომელთა თავგადაკლული უფლებადამცველის მონოლოგებით. შაკო მირიანაშვილი, რომელიც ვალერის როლით ევროპელი, ზედმეტად მოდური ახალგაზრდა კაცის სახეს ქმნის, ოღონდ პერიოდულად ძალიან ოსტატურად აქსოვს მასში ქართველი ვაჟკაცის ხასიათს და სტერეოტიპულ ქცევას. და რა თქმა უნდა განუზომლად შთამბეჭდავია თავად გიორგი ბახუტაშვილის ტარტიუფი, რომელიც თავისუფლად მოძრაობს რეალობიდან მხატვრულ სინამდვილეში, ერთნაირი დამაჯერებლობით ეკონტაქტება მაყურებელსაც დარბაზში და პარტნიორებსაც სცენაზე. ამ შემსრულებლის სიმართლის ხარისხი ყველაზე მკაფიოდ უსიტყვო სცენებში ჩანს, სადაც მისი ფიზიკური ექსპრესია, მიმიკა, კონცენტრირებული ენერგეტიკა ურთულეს სათქმელს უფაქიზეს ნიუანსებამდე იტევს. ეს ის სამაგალითო შემთხვევაა როდესაც მსახიობი ინფორმაციას ემოციურ და ენერგეტიკულ დონეზე გადასცემს და აბსოლუტურად თავისუფლდება ვერბალური გამოხატვის საჭიროებისაგან. ყურადღების მიღმა არც ორგონის შვილები დარჩება მაყურებელს, მათი სახით წარმოდგენილია პრობლემური შთამომავლობა, ამ ოჯახში დაბადებული ლოგიკური შედეგი მარიანი (ანა წერეთელი) და დამისი (ჯეჯი სხირტლაძე). პირველი ინფანტილური, უმწიფარი გოგოა, ვისაც არავითარი წინააღმდეგობის უნარი არ შესწევს მოძალადე მამის საპასუხოდ, მეორე კი საღად მოაზროვნე, მაგრამ სრულიად უუნარო, ნარკოდამოკიდებული ახალგაზრდა ბიჭი.
ეკრანზე გამოსახული უკმაყოფილო დედის (ნინო გომართელი) გულისგამაწყვრილებელი მონოლოგი სპექტაკლის პროლოგია. არავინ იცის როდის დაიწყო ის, რადგან დარბაზში შემოსულ მაყურებელს ეკრანი ჩართული ხვდება. პერსონაჟები დიდი მაგიდის ირგვლივ სხედან. სერობა მალე მთავრდება. გრძელი და სახალისო ექსპოზიციის მერე სპექტაკლის ატმოსფერო აბსოლუტურად იცვლება. კომედია ადგილს უთმობს დრამას.
პიესის კვალდაკვალ კვანძი ტარტიუფის შემოსვლით იკვრება. ტარტიუფი, თავისი შავი ლაბადით, მოულოდნელი ცეცხლოვანი ნაპერწკლებით და მოგვიანებით უზარმაზარი, ჟანგიანი რკინის ფრთებით მარველის სუპერგმირსაც ჰგავს და დაცემულ ანგელოზსაც. მასში კომიქსის სიმსუბუქე და ბიბლიური მითის სერიოზულობა კვეთს და აბალანსებს ერთმანეთს. საერთოდ, ეს მოულოდნელი და მუდმივი გადასვლები, მსუბუქიდან სერიოზულზე, ფერადიდან-შავზე, ზოგადიდან კონკრეტულზე და ა.შ. ამ სპექტაკლის გამორჩეული მახასიათებელია. ეს სპეციფიკა ანანო მოსიძის მიერ შექმნილ კოსტიუმებშიც აისახება. პირველ მოქმედებაში პერსონაჟებს ფერადი, ჰაეროვანი, ულამაზესი სამოსი აცვიათ, მეორე მოქმედებაში კი მხოლოდ შავი ფერის კოსტიუმებს ირგებენ. სპექტაკლის ჟანრობრივი, თემატური, იდეური დიაპაზონი უსასრულოდ ფართოა. სხვადასხვა შრეებად და დონეებად აკუმულირებული სათქმელი ჩვენივე აღქმის შესაძლებლობებს გამოსცდის. არაერთგვაროვან ფიქრებს გაგვიჩენს ადამიანზე, ურთიერთობებზე, ოჯახზე, გლობალურ პოლიტიკაზე, კულტურაზე.
პოლიტიკის და აქტუალური თემების მოყვარული თანამედროვე მაყურებელი გაავლებს უზოგადეს პარალელებს მსოფლიო პოლიტიკის უახლეს ტენდენციებთან. სპექტაკლის რეჟისორი ამ ტენდენციების ავანგარდში დგება, როდესაც ქალისა და კაცის ტრადიციულ როლებთან დაბრუნებას წინასწარმეტყველებს. როდესაც აღიარებს, რომ არსებულ კულტურულ კონტექსტში მიუხედავად ყველაფრისა ძლიერი იმარჯვებს. იმარჯვებს ის, ვისაც მიზანი აქვს, ვინც იცის რა სურს და ვისაც ჰყოფნის გამბედაობა იმოქმედოს. არ ვიცი ვინ რამდენად დანანებით, მაგრამ თითქოს უსიტყვოდ ვგრძნობთ ლიბერალური მიდგომების გაუფასურებას. ვგრძნობთ, რომ იდეები ტოტალურ თანასწორობაზე თავის მოტყუება აღმოჩნდა. ამ რაკურსით დოიაშვილის სპექტაკლის პოლიტიკური ელფერი შესაძლოა ბევრისთვის საკამათო გახდეს. რეჟისორი, რომელიც მისი შემოქმედებითი ბიოგრაფიის მანძილზე არაერთხელ ყოფილა მწვავე დისკუსიის გამომწვევი, დღეს შესაძლოა რაინერ ვერნერ ფასბინდერის მდგომარეობაში აღმოჩნდეს, ერთ დროს რომ მოუწია ეთქვა ყველა მიმართულებით ვისვრიო. თუმცა ამ ყველა მიმართულებაში სამიზნე მაინც ის კაცია, ადრე ოჯახის უფროსს რომ უწოდებდნენ. სპექტაკლში არც გარემო და არც კოსტუმები არ არის დაკონკრეტებული, კლასიკური ინტერიერი, ჟანგისფერი სივრცე ცენტრში დაკიდებული უზარმაზარი ჭაღით არის განათებული. ეს ჭაღი თანდათან მოვლენების ეპიცენტრი, შემდეგ კი მოქმედი გმირი ხდება. სპექტაკლის სცენოგრაფია რეჟისორს ეკუთვნის, რომელიც სპექტაკლის სტილისტიკით, გამოყენებული ტექნიკით და წარმოდგენილი პრობლემატიკით ხაზს უსვამს, რომ მოქმედება ჩვენს დროში ხდება. დროში, რომელიც ყველაზე კრიზისული მამაკაცებისთვის აღმოჩნდა. დამოუკიდებელი ქალის გააქტიურებით, ეკონომიკური ბერკეტების გადანაწილებით, ლიბერალური ღირებულებებით შექმნილ ახალ რეალობაში ოჯახის უფროსების საბედისწერო დაბნეულობა გამოიკვეთა. თითქოს თავიდან გახდა საჭირო მათი ადგილის და როლის განსაზღვრა. საქართველოში ეს პროცესი მამაკაცების მიმართ საუკუნეების განმავლობაში ჩამოყალიბებული წარმოდგენებითა და მოთხოვნებით გამძაფრდა. ახალ და ძველ, საჯარო და დაფარულ ნორმებს შორის მოქცეული ადამიანი იდენტობის კრიზისში აღმოჩნდა. მას გაუჭირდა საკუთარ თავსა და გარემომცველ რეალობაში გარკვევა. საკუთარი სურვილების, საკუთარი მეს აღიარება. თავი ტყუილს და თვალთმაქცობას შეაფარა. მუსიკისა და დრამის თეატრის „ტარტიუფში“ სწორედ ამ პროცესის შედეგებს ვხედავთ. დაკარგული სიმართლის მნიშვნელობას გვახსენებს სამკუთხედი, ორგონს, მის ცოლსა და ტარტიუფს შორის რომ იქმნება. ოღონდ სპექტაკლის მიხედვით ვნების ეს მოძრაობა მხოლოდ ცალმხრივია. ტარტიუფის გრძნობების ნაკადი მხოლოდ ორგონის ცოლისკენ, ხოლო ორგონის ვნება მხოლოდ ტარტიუფისკენ არის მიმართული. განსხვავება მხოლოდ იმაშია, რომ ტარტიუფს შესწევს უნარი, გამბედაობა და თავხედობაც კი მართალი და გულწრფელი იყოს. ორგონი კი არაფერს არქმევს საკუთარ სახელს. ვნების, ლტოლვის დასაფარად ის მზად არის ქალიშვილი ტარტიუფზე დააქორწინოს. თვალთმაქცობით და გამოაშკარავების შიშით დასუსტებული ორგონი კარგავს ადეკვატურობას, მას აღარ აქვს თავდაცვის უნარი, რაც მისი ოჯახის კატასტროფას, განადგურებას იწვევს. ამიტომაც ტარტიუფი დემონსტრაციულად გადააბიჯებს სცენაზე გართხმულ ორგონს და სასურველ ქალს ცინიზმით სავსე სიტყვით მიმართავს, ნიშნისმოგებით ეუბნება, რომ მთელი სასახლე მოიარა და მისი ქმარი ვერსად იყოვა.
ყველაფერი რაც სცენაზე ხდება მაქსიმალურად ორგანული და ნამდვილია, სიმართლის ასეთი ხარისხი ძალიან იშვიათად მინახავს ქართულ და არა მხოლოდ ქართულ სცენაზე. აქ არაფერია თვითმიზნური, ყველაფერი ერთ დიდ მხატვრულ მთლიანობას და მასში ჩადებულ კონცეფციას ემორჩილება, მისი ნაწილია. სიშიშვლე და ეროტიკური სცენებიც კი მოქმედების მსვლელობისას იმდენად გამართლებულია, რომ ყველაზე კონსერვატიული მაყურებლისთვისაც აბსოლუტურად ბუნებრივი და მისაღები ხდება.
ბუნებრივი და ლოგიკურია სპექტაკლის ფინალიც, აქ არ მოვა მონარქის და მითუმეტეს ზებუნებრივი ძალების დახმარება. ორგონი და მისი ოჯახი განწირულია. სიმართლის წინ დამსხვრეული მათი სამყარო ძველებური აღარასოდეს იქნება. ორგონი მისტირის წარსულს და უკანასკნელ აღსარებად წუწუნს ირჩევს: „ვის ჭირდებოდა თვალები რომ ამიხილეთ?!“ - ეს მისი საყვედურიც არის და გამოთხოვებაც. სულისშემძვრელად ტრაგიკული საფინალო სცენები ჭაღის დამთრგუნველი ჭრიალის ფონზე ვითარდება. სულ ბოლოს ეს ტრაგიზმიც ნეიტრალდება და სპექტაკლში ღვთაებრივი განზომილება იხსნება. ის აუქმებს ყველა ამქვეყნიურ გრძნობას, მტყუან-მართლის ჩვენებური ლოგიკით ძიებას და გვაახლოვებს ჩვენთვის მიუწვდომელ ჭეშმარიტებსათან: „ეს ცხოვრება პურის ყანას გავს, ვინ გაარჩიოს ქვეყნად ცოდვა- მადლის მთესველი, დრო აჩვენებს თუ ვინ არის ფარისეველი“...
წარმოუდგენელია ზუსტად გადმოსცე და ბოლომდე გახსნა მუსიკისა და დრამის თეატრის ეს დადგმა. ერთადერთი რაც კიდევ შემიძლია დავამატო გაფრთხილებაა, თუ ვინმეს არ სჯერა, რომ ჩვენს ქვეყანაში სათეატრო ხელოვნების შედევრები ისევ იქმნება და ორგონის მსგავსად არ სურს თვალის ახელა, არ ნახოს ეს სპექტაკლი!
უკან დაბრუნება