Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/georgia3/domains/georgiantheatre.ge/public_html/engine/modules/show.full.php on line 348
დაკარგული სიყვარულის შესახებ „მედეs01e06“
დაკარგული სიყვარულის შესახებ „მედეs01e06“13-04-2022, 11:32 |
![]() პირველი სეზონის მეექვსე სერია დასრულდა. ისტორია უკვე დაიწერა, ახალი ვეღარაფერი მოხდება. თუმცა რაც მოხდა ერთხელ, განმეორდება ყოველთვის. „ღმერთებო, ამარიდეთ ყველა განსაცდელი. მაკმარეთ ტანჯვა. ახლა ხომ გეცნობით, ეს მე ვარ, მედეა, სასტიკი მკვლელი.“ მედეას მითის უკვდავებაზე უამრავი მაგალითის გახსენება შეიძლება. ანტიკურ ეპოქაში შექმნილი ეს შემზარავი პერსონაჟი კაცობრიობის განვითარების არც ერთ ეტაპზე არ გადაფასებულა, არ დაუკარგავს აქტუალობა და დაუსრულებლად იკვლევდნენ და აღმოაჩენდნენ მასში ახალ შრეებს. დრამატურგი და რეჟისორი პაატა ციკოლია პირველად ქალაქ ფოთში, მალთაყვის სანაპიროზე, მიტოვებულ ნანგრევებში, ორი წლის წინ დგამს საკუთარ პიესას „მედეაs01e06”. ეს ის დროა, როცა პანდემიის მორიგი ტალღა შედარებით მისუსტებულია და ჯერ კიდევ არაფერი ვიცით იმის შესახებ, რომ სულ მალე უნდა დაიწყოს ომი. აბსოლუტურად შეუდარებელი წარმოდგენა გათამაშდა ზღვის სანაპიროზე. ტექნიკურად შეუძლებლისა და მიუღწევლის ზღვარზე გავლას ჰგავდა იმ მოცემულობაში ვიზუალური ეფექტებით ასე მდიდარი სანახაობის შექმნა. თუმცა ტექსტის არანორმატიულმა ლექსიკამ და ალბათ, უფრო მეტად, იდეისა და სათქმელის სიმძიმემ, საზოგადოების მხრიდან გამოიწვია ურთიერთგამომრიცხავი რეაქციები. პირდაპირ ვიტყვი, რომ ვერ მიიღო ეს წარმოდგენა ქართულმა თეატრალურმა კრიტიკამ და ვერ გაიაზრა, რის გამოც უარყო და დატოვა შეუფასებელი. არ დაწერილა არც ერთი კრიტიკული წერილი, მაგრამ ამ ორი წლის განმავლობაში არავის დავიწყებია ეს სპექტაკლი.
გასულ წელს ლიტერატურული პრემია „საბა“ გადაეცა დრამატურგს და ამით კიდევ ერთხელ დადასტურდა, რომ ღირებული და მნიშვნელოვანი მხატვრული ტექსტები იბადებიან არა უბრალოდ კონკრეტულ დროსა და მოცემულობაში აღიარებისთვის, არამედ მათი ბედისწერა გაცილებით ამბიციურია და მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა მოუწიოთ დაცდა, ვიდრე საზოგადოება დაეწევა მათი შინაარსის გააზრებას აზროვნების დიაპაზონით, დაკარგვა და გაქრობა მათ არ ემუქრებათ.
კოლხური კულტურა, ამ შემთხვევაში, აბსოლუტურად არღვევს კონკრეტულ გეოგრაფიულ სივრცეს და ის განზოგადებულია მსოფლიო კულტურულ ფენომენად, ამდენად პიესისა და სპექტაკლის მთავრი სათქმელი გაცილებით უფრო მასშტაბურია, ვიდრე ამ დრომდე ქართულ სინამდვილეში განხილული ამ მითის სხვადასხვა ინტერპრეტაციები. საუბარი იმაზე, რომ მედეა ქართველი ქალის არქეტიპია რბილად რომ ვთქვათ, უადგილოა, რადგან მედეა ციკოლიას სპექტაკლში არათუ კონკრეტულად ქართველი ქალის, არამედ ზოგადად, ქალის არქეტიპიდანაც გადის და ის იძენს იმ პრეისტორიული ადამიანის სახეს, რომელშიაც სქესთა სხვადასხვაობაზე მნიშვნელოვანი ზოგადადამიანური საწყისებია. ამ საწყისებიდან სამყაროში და არა მხოლოდ რომელიმე კონკრეტულ კულტურაში, საკუთარი ადგილის პოვნის, თავის დამკვიდრების სურვილია.
„დედამიწა ბოროტია, ის არავის მოენატრება“, გვეუბნება ლარს ფონ ტრიერი ფილმში „მელანქოლია.“ რა დროიდან კარგავს დედამიწა ღმერთთან სასიყვარულო კავშირს? რა დროიდან იწყებს საკუთარ ფეკალიებში ღოღვას პატივაყრილი ადამიანი, რომელიც გაბედავს და დაუპირისპირდება მამას, ღმერთს, აბსოლუტს, რომელისგანაც თავად არის უარყოფილი და განდევნილი. „აღარ ვუყვარვარ მამას.“ ამ შემთხვევაში მედეას მდუმარე გოდება აიეტისადმი, იძენს სამყაროსა და ღმერთს შორის გაჩენილი გაუცხოების სახეს. იქ კი, სადაც უცხო ხდება მამა, სადაც განწირული და გამეტებული ხარ იარო ნამუსახდილმა ფურთხის გვირგვინით, აღარაფერი გრჩება შურისძიების გარდა. ანგარიშწორებაა ერთადერთი იარაღი აღიდგინო თავისუფლება, თუნდაც ამ თავისუფლებამ გაქციოს გვამად.
ამბავი, რომელიც სცენაზე თამაშდება, არც ერთი წუთით არ აძლევს მაყურებელს მოდუნების საშუალებას, იმის მიუხედავად, რომ ეპიკური ხასიათის წარმოდგენები თანამედროვეობაში, სადაც ვიზუალიზაციამ ინფორმირებულობის უნარი ბოლომდე შეითავსა და ჩვენ, გვირჩევნია ვხედავდეთ და არა ვისმენდეთ, ან მით უფრო ვკითხულობდეთ, ციკოლიას სპექტაკლში მისი ხელწერისათვის დამახასიათებელი ბევრი, მტკივნეული და ბასრი ტექსტია, რომლის მოსმენაც მაყურებელს არ ღლის და აქ უკვე უნდა აღინიშნოს, მოცეკვავეთა ქოროს სრულიად გენიალური როლი სპექტაკლში, ვირტუოზული შესრულების მანერა და მთელი წარმოდგენის დუღილის ერთ ტემპერატურაზე შენარჩუნების პასუხისმგებლობა. წარმოდგენის ქორეოგრაფია ნათია ჩიკვაიძე. თეონა წიწაკიშვილი, მარია შალაგინა, ქსენია სემიონოვა და თავად ქორეოგრაფი ახერხებენ ქონთემფორარის ხასიათში გადაწყვეტილი, ნატიფი და ამავდროულად, ძლიერი ენერგეტიკის მატარებელი მოძრაობებით მოქმედებაში გამოსახონ ის შემზარავი ამბავი, რომელზედაც საუბრობს მთხრობელი ეპოპე.
ვინ არის მედეა? რა ქალია ის? ეკა დემეტრაძის მედეა ჯერ კიდევ იმ წამიდან იწყებს მაყურებლის მონუსხვას, როცა პარტერიდან გაისმება მისი ხმა და ამ ხმაში ისმის ზარიც, გოდებაც და ვედრებაც, თუმცა ვიდრე ვედრებამდე მივა, უნდა გაიაროს წამებისა და შეურაცხყოფის ნიაღვრები. სისხლში, საკუთარ განავალში და მოძალადეების თესლში ამოსვრილი უნდა ნახოს მზიანმა კოლხეთმა, ის უნდა დაისაჯოს სამაგალითოდ, ყველამ უნდა იცოდეს, რომ ღალატისათვის მეფე აიეტი საკუთარ ქალიშვილსაც არ დაინდობს, არათუ სხვას. მაგრამ ამ გზაზე მედეა უკვე გამარჯვებულია. მას უკვე გაყიდული ჰყავს მამა და მაინც კითხულობს, მოვა თუ არა თავად მეფე მის სანახავად? ეს მისთვის ჯერ ისევ მნიშვნელოვანია. იქნებ უკანასკნელად, მაგრამ მაინც მოინდომოს მამამ უარყოფილი შვილის ნახვა და მისთვის თვალის გასწორება. მამა არ მოვა. ღალატი საკმარისი არ აღმოჩნდება იმისათვის, რომ საბოლოოდ დაემხოს კოლხეთი. მედეა გარბის და თან მიჰყავს უმცროსი ძმა. ეს ბავშვი არის უძლეველი კოლხეთის მომავლის სიმბოლო და სწორედ ამ მომავალს აქცევს იგი ხორცის ნაგლეჯებად. დანაწევრებული ბავშვის სხეული არასტუმართმოყვარე ზღვის ტალღებში იკარგება და მასთან ერთად თუ მის ძებნაში ემხობა დიდი კოლხეთის ბოროტი კულტურა. ეკა დემეტრაძე ქმნის მკვლელი მეფის ასულის ძალიან საინტერესო სახეს, არც ერთი ხმამაღალი ბგერა და არც ერთი ზედმეტი მოძრაობა. მაშინ, როდესაც მთელი პიესის განმავლობაში მედეას ბღავილი გაისმის ლაიტმოტივად, მსახიობი სრულიად საპირისპირო მეთოდს მიმართავს და თითქმის უცვლელი მიმიკით, მონოტონური და მოჩურჩულე ხმის ტემბრით წარმოგვიდგენს ლიტერატურის ისტორიაში გამორჩეული და დაუვიწყარი პერსონაჟის სრულიად განსხვავებულ სახეს. არგოს გემზე მის მიერ აღვლენილი ლოცვა ღმერთებისადმი სავსეა დახვეწილი და ზომიერი დრამატიზმით და სინამდვილისა და სიმართლის იმ ხარისხით, რომლითაც გამოირჩევა მაღალი დონის სამსახიობო შესრულება.
„დაგვამხო მედეამ“ გაჰყვირის ეპოპე და საბოლოოდ ჩვენ ვხედავთ შეშლილ და ერთ ღამეში დაბერებულ მეფე აიეტს, დაუძლურებულ, პანსიონატში გამოკეტილ აბსირტოს და მონასტრის გალავნიდან მშვიდად და მზაკვრულად მოთვალთვალე მედეას უფროს და ქალკიოპეს, რომლის ხელშიაც აღმოჩნდება მთელი ძალაუფლება. ქალკიოპე, რომელმაც მონასტრის იღუმენიად გაატარა მთელი ცხოვრება, მუდამ დამჯერმა, დამყოლი შვილის ნიღაბს ამოფარებულმა, ხელთ იგდო დამარცხებული კოლხეთის სამეფო, თითქოს მთელი მისი მონასტრის კედლებში ჩაკლული სიცოცხლე ამ დროს ელოდა.
სპექტაკლის კომპოზიტორია თამარ ფუტკარაძე. სანდრო სამხარაძე და ეკა დემეტრაძე ასრულებენ სიმღერას, რომლის ლირიკული განწყობა სცენაზე გათამაშებული შემზარავი ტრაგედიის დისონანსურია, მუქი წითელი განათება ალეგორიულად ცეცხლწაკიდებულ სამეფოს წარმოგვიდგენს, სადაც ორი უფლისწული დაკარგულ სიყვარულზე მღერის, დიდი დედა ჰეკათეს მიმართ გაღებული ადამიანური მსხვერპლი იყო ის, რაზედაც აღიზარდნენ და ჩამოყალიბდნენ პიროვნებებად და საბოლოოდ ამ სისხლის დაუსრულებელ მდინარებაში შეურიეს საკუთარი სამსხვერპლოდ გაღებული სისხლი, რადგან ასე ასწავლათ მამამ. კოლხეთის სამეფო დაამხო უსიყვარულობამ.
რატომ არის დღეს მედეას მითის ეს ინტერპრეტაცია მნიშვნელოვანი და საინტერესო? გარდა იმისა, რომ ჩვენ ამ პიესით მედეას მივიწყებული პირველი სასტიკი მკვლელობის შესახებ გვაიძულებს რეჟისორი დაფიქრებას. ეს დისკურსი წარმოუდგენელი სიზუსტით ასახავს თანამედროვე მსოფლიოში მიმდინარე შემზარავ მოვლენებს. სამყაროს აღსასრულის მოახლოებაზე უკვე უამრავს და უამრავჯერ უსაუბრია, თუმცა არსობრივად მნიშვნელოვანია, რომ წარღვნიდან მოყოლებული, სოდომ-გომორისა თუ სხვა მსგავსი მოვლენების გახსენებისას ამოსავალი არის საზოგადოების სრული დეგრადაცია, უზნეობის, ბოროტებისა და სისასტიკის ხარისხი, რომელსაც ცივილიზაციათა მოსპობამდე მიჰყავს კაცობრიობა. მე ვფიქრობ, სწორედ ეს დისკურსია პაატა ციკოლიას პიესისა და სპექტაკლის მთავარი ღერძი და ამ ყველაფერს პირდაპირ უკავშირებს ავტორი სიყვარულისგან მიტოვებული თანამედროვე ადამიანის არსებობას. როგორც უკვე დასაწყისში აღვნიშნე, პიესა ორი წლის წინ დაიწერა. სულ რამდენიმე დღის წინ კი გავრცელდა პოლონელი ექიმი ქალის ჩანაწერი, სადაც ის ჰყვება, რომ უკრაინიდან, პოლონეთის ერთ-ერთ ქალაქში, საავადმყოფოში მიიყვანეს ორმოცი ბავშვი, მათ შორის ყველაზე უფროსი იყო 14 წლის და ყველა მათგანს დაფლეთილი ჰქონდა ვაგინა. ამის შემდეგ პოლონელი ექიმი მოუწოდებს უკრაინელ სამხედროებს აღარ დაინდონ რუსი ჯარისკაცები და მოვიყვან ციტატას მისი მოწოდებიდან : „კასტრაცია ჩაუტარონ, ამოაცალონ ნაწლავები პირიდან და შემდეგ დახოცონ.“ ეს ხდება დღეს, რეალურად ხდება და ხდება ჩვენ თვალწინ. ამ ამბამდე ორი წლით ადრე პაატა ციკოლია წერს „მედეs01e06“-ს და მის ტექსტში ვკითხულობთ : „შემზარავი იყო ის, რაც სასტუმრო ფაზიფაში დაგვხვდა. მე და ჩემს ბიჭებს რა აღარ გვინახავს, მაგრამ მსგავსი არაფერი. აბსირტო და მისი მეგობრები კინაღამ ჭკუიდან შეცდნენ, ჭიდაობა დაიწყეს ადამიანის ნაწლავებით მოფენილ ტერასაზე.“ „ხელებშეკრულები და მუცელგაფატრულები აივნებიდან ფეხებით გადმოეკიდათ... ყველას გენიტალიები ჰქონდა მოგლეჯილი, მოგლეჯილი და არა მოჭრილი და პირში ჩატენილი...“ამ ტიპის დამთხვევები არ არის უცხო ხელოვნების ისტორიისთვის, მაგრამ ეს ხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც ხელოვნება უზუსტესად აღიქვამს დროს და არ ერიდება ისაუბროს თემებზე, რომლებსაც უმეტეს შემთხვევაში, უბრალოდ თვალს ვარიდებთ, რადგან გვაშინებს სინამდვილე, რომელშიც ვცხოვრობთ, რომელსაც თავად ვქმნით და რომელიც საბოლოოდ, განწირულია განადგურებისათვის. ანდრეი ზვიაგინცევის ალიოშა, რომელსაც პირდაღებულს, კარის უკან ატუზულს დაიმახსოვრებს მაყურებელი არის უსიყვარულობაში დაბადებული და გაზრდილი ბავშვების სახე-სიმბოლო, რომლებიც დღეს უკვე გაზრდილები, შემზარავ დანაშაულებს სჩადიან,( აქ მხოლოდ რუსეთს არ ვგულისხმობ), რადგან დაამხონ კულტურა, რომელმაც გაწირა ისინი დაკარგულ და გამქრალ სიყვარულში დაბადებისათვის. პაატა ციკოლიას სპექტაკლი სწორედ ამ მასშტაბის კატაკლიზმებზე გვესაუბრება და ცხადია, კვლევა არქეტიპიდან უნდა დავიწყოთ, რადგან ისტორიის მთავარი მახასიათებელი ჰეგელის აზრით მუდმივი განმეორებადობაა.
ვფიქრობ, რომ „მედეაs01e06” არის სპექტაკლი, რომელიც ყველა თავალსაზირიისთ იმსახურებს, იდგეს ისეთი მნიშვნელობის თეატრალური წარმოდგენების გვერდით როგორებიცაა: კშიშტოფ ვარლიკოვსკის „ფრანგები“ ან მაია კლეჩევსკას „ღმერთების დაცემა“ თუ სხვა. ეს არის თეატრალური წარმოდგენა, რომლის ფილოსოფიური საზრისი შლის საზღვრებს, სრულად ზოგადკულტურულ კონტექსტს ატარებს და მას უნდა იცნობდეს მსოფლიო.
ფოტო: ჯუდა-ხატია ფსუტური, ანა დავარაშვილი
უკან დაბრუნება |