ნუცა კობაიძე - როგორ აღმოჩნდით სტუდია „ბერიკებში“, მსახიობობამ თავიდანვე გაგიტაცათ?

ია სუხიტაშვილი -  სტუდია ბერიკებში ძალიან სპონტანურად აღმოვჩნდი. არ მინდოდა მსახიობობა, მიუხედავად იმისა, რომ იქ იდგმებოდა სპექტაკლები, ვთამაშობდი კარგ როლებს, მთავარ როლებსაც, მაგრამ აბიტურიენტობის დროს გამოვამჟღავნე ჩემი სურვილი, რომ მინდოდა ჟურნალისტობა. როცა ხელმძღვანელმა ეს გაიგო,   ჩემს მშობლებს სთხოვა იქნებ ჯერ სამსახიობოზე ჩამებარებინა  და მერე თუ მართლა დავრწმუნდებოდი, რომ ეს ჩემი პროფესია არ იყო, თვითონვე დამეხმარებოდა საბუთების გადატანაში, ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე. მშობლების თხოვნას დავეთანხმე, რადგან არასდროს ვყოფილვარ ურჩი შვილი. ასე მარტივად მოვხვდი გოგი თოდაძის თხოვნით თეატრალურში და მერე მე თვითონ დავრწმუნდი, რომ ეს სწორედ ის იყო, რაც მინდოდა და რაც ჩემი სულის ნაწილი გახდა. შემდგომში არასოდეს მიფიქრია, რომ არასწორი არჩევანი გავაკეთე. ერთადერთი გული რაზეც მწყდება ის არის, რომ დაუფასებელი შრომაა, ზოგადად ხელოვანის ყოფაა დაუფასებელი.

ნ. კ. - ცოტა უცნაურად მეჩვენა თქვენი სიტყვები დაუფასებელი შრომის შესახებ. ბავშვობაში ალბათ ასე არ ფიქრობდით, ბავშვს ხომ უანგარო სიყვარული ამოძრავებს? არა მგონია, რომ იგი თავიდანვე განდიდებაზე ოცნებობდეს. სცენაზე დგომა თამაშის სიხარულია. ამ გრძნობას რამე შეედრება?

ი. ს. -   აუხსნელი გრძნობაა. უნივერსიტეტიდან პირდაპირ დიდ თეატრში აღმოვჩნდი, მე მაინც ვფიქრობ, რომ იღბალი ძალიან დიდ როლს თამაშობს, მაგრამ იღბალი შეიძლება დაკარგო ადამიანმა, რაღაც მომენტი გიმართლებდეს, მერე არა. თუ არ შრომობ არ ვითარდები. სწორს ამბობს ბატონი რობიკო, არ არის ეს ის პროფესია, არ არის ეს ის „გრინ ქარდა“, რომელიც გარანტირებული გიჭირავს ხელში, ამისთვის ძალიან დიდი შრომაა საჭირო. იღბალმა განაპირობა ჩემი რუსთაველის თეატრში მოხვედრა, მაგრამ რასაც ვერ დავიბრალებ, ეს არის სიზარმაცე. ჯულიეტა, რომ არა ვერ ვიქნებოდი ოფელია,  ჯულიეტათი გახდა ია საინტერესო ბატონი რობიკოსთვის. მას უთხრეს, რომ ამ როლს ვთამაშობდი სტუდენტურ სპექტაკლში და ოფელიასთვის გამოვდგებოდი, ასე გავხდი ოფელია. მაგრამ რომ არა უზარმაზარი შრომა და დიდი მონდომება, რომ ეს დებიუტი კარგი გამოსულიყო, მარტო იღბალი ვერ მიშველიდა. შრომა ერთი წუთითაც არ მეზარება, მაგრამ უსამართლობა იქნება, არ ვთქვა, იღბალი მწყალობს, დალოცვილი. როგორც სხვებს, არც მე დამავიწყდება ოდესმე ჩემი დებიუტის დღე. არ დამავიწყდება მაყურებლის ემოცია, ახლაც მიჭირს ამაზე ლაპარაკი. ნამდვილად ვიცი, რომ ოფელიამ განაპირობა ჩემი სრულფასოვანი წევრობა რუსთაველის თეატრის დასში. არადა ოფელიას როლი არაერთ თეატრმცოდნესა და კრიტიკოსს საკმაოდ უფერულად და უინტერესოდ მიაჩნია. მე ასე არ ვფიქრობდი, რაც შემეძლო გავაკეთე, რომ ახალი წახნაგი, თუნდაც ერთი მომეძებნა მისთვის, რათა შექსპირის პერსონაჟისთვისაც შემებედა, რაღაც შემემატებინა.

ნ. კ. - ძალიან გაბედულად დაგიწყიათ კარიერა, თუ ასე ფიქრობდით.

ვფიქრობდი და ახლაც ვფიქრობ. მგონია, რომ მსახიობობა მართლაც გაბედულთა პროფესიაა. ამით იმის თქმა არ მსურს, რომ გმირი ვარ. ასეთი თამამიც არა ვარ, ეს რომ დავიბრალო.

ნ. კ. - თუ არსებობს როლი, რომელზეც ყველაზე მეტად გაგიჭირდათ მუშაობა და „გადაგირჩენიათ“ თუ არა თქვენივე პერსონაჟი მოსალოდნელი მარცხისაგან ? ასეთ რამეზე ხშირად წერენ უფროსი თაობის მსახიობები. თითოს რამდენიმე ამბავი მაინც აქვს მოსათხრობი.

ი. ს. -  მარტივად ვიტყვი, არცერთ როლზე არ არის ადვილი მუშაობა, მქონია მეორეხრისხოვანი როლებიც, რომლებსაც უფრო მეტი მუშაობა სჭირდებოდა, რათა  ტიპაჟურად ეფექტური ხაზი მომეძებნა. ამას საკმაო დრო სჭირდება, კიდევ კარგი, რომ არსებობს რეპეტიციები, რომლებიც თვეობით გრძელდება. იყო ასეთი სპექტაკლი „ბიდერმანი და ცეცხლისწამკიდებელნი“, რომლის რეპეტიციებიც მთელი 9 თვე გაგრძელდა და ბედნიერი ვიყავი, რადგან მესამე თვის ბოლოს აღმოვაჩინე, თუ როგორი შეიძლება ყოფილიყო ჩემი პერსონაჟი, მსახური ანა, რომელიც რეალურად მესამეხარისხოვან როლს ახორციელებდა მაქს ფრიშის ნოვატორულ პიესაში. სამი თვის განმავლობაში ვრჩებოდი ბესო ზანგურისა და ნინო კასრაძის რეპეტიციებზე და ჩემი ჯერი რომ მოდიოდა, ვამთავრებდით რეპეტიციას. ბატონი რობერტი, თითქოს მებუტებოდა - არაფერს მკარნახობდა, რა უნდა მექნა - 3 თვე კულისებში ვიჯექი, ცოტა არ იყოს, გაგულისებული, მწყინდა, ეს როლი რომ შემხვდა. საუკეთესო მსახიობობისთვის ჯილდო მქონდა მიღებული, „ჰამლეტიც“ გრანპრის მფლობელი გახდა, მე კი ერთი ფინჯანი ყავა და ინდაური შემქონდა და გამომქონდა სცენიდან. ვეძებდი გამოსავალს, გამუდმებით ვცდილობდი, რაიმეთი მნიშვნელოვანი გამეხადა ჩემი საბრალო ანა. არც კი ვიცი, როგორ მივაღწიე იმას, რომ  2010 წლის „დურუჯის“ დაჯილდოებაზე გამონაკლისი დაუშვეს და გაიცა პირველად ჯილდო მეორეხარისხოვანი როლისათვის. ვფიქრობ, ჩემს შესაძლებლობებს გადავაჭარბე, ამას როცა მივაღწიე. ერთხანს უზომოდ ბედნიერი ვიყავი. ანას პერსონაჟი გახდა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სპექტაკლში. ასევე იყო ერთი პერსონაჟი რომელიც მე შევქმენი სპექტაკლში „ჯარისკაცი, სიყვარული, დაცვის ბიჭი და... პრეზიდენტი“, სადაც ვთვლი რომ არამარტო მე, გოგოებმა (ნანუკა ხუსკივაძე, ნინო არსენიშვილი) ყველამ თავის ხასიათი მისცა გამოგონილ როლებს, ლაშა ბუღაძეს საერთოდ არ ეწერა პიესაში ეს პერსონაჟები. მაშინ მახსოვს ბატონმა რობერტმა ამ სიტყვებით დაიწყო რეპეტიცია - მე არ ვიცი ეს სამი ანგელოზი რას გააკეთებს და ეცადეთ, რომ თქვენ თვითონ მოიფიქროთ ყველაფერი - ეს იყო დიდი გამოწვევა და ვთვლი, რომ სამივე ანგელოზი რადიკალურად განსხვავდება ერთმანეთისგან, აბსოლუტურად დამოუკიდებლად ვიმუშვეთ. რეპეტიციებზე რასაც გვინდოდა ვაკეთებდით, თუ არ მოსწონდა რეჟისორს, გვაჩერებდა. ვთვლი რომ ანგელოზები ძალიან საყვარელი პერსონაჟები გამოვიდნენ ამ სპექტაკლში.

ნ. კ. - ერთ, არცთუ ურიგო, მსაიობს უთქვამს: სახელმწიფოს იქით უნდა ვუხდიდეთ ჯამაგირსა და გადასახადს, თეატრში მუშაობის საშუალებას რომ გვაძლევს, საყვარელ საქმეს, რომ გვამსახურებსო. ყველაფერი მონდომებაზეა დამოკიდებული. მე ნაკლებად მჯერა „ზემოდან ზრუნვის“ სიკეთის. თავისუფლებას გვიზღუდავს, თითქოს ფრთებს გვკვეცს. ადამიანს (მსახიობს) თავად უნდა შეეძლოს საკუთარ პიროვნებასა და შეძლებისდაგვარად პირად კეთილდღეობაზე ზრუნვა.

ამის გარდა, მე ერთი პრობლემაც მნიშვნელოვნად მიმაჩნია: არც მსახიობები და არც რეჟისორები არაფერს აკეთებენ მაყურებლის მომზადებისთვის. ხშირად მიგრძვნია, რომ დარბაზი ვერ მოგვყვება და ეს დარბაზისთვის არ დამიბრალებია. ძალიან ბევრი სიახლე გაჩნდა XX-XXI საუკუნეების თეატრში. ისეთი სიახლეები, რომ გამოცდილ და განათლებულ მსახიობსაც აბნევს. წინასწარ განჭვრეტა ბევრი რამისა საერთოდ შეუძლებელია. ამას წინათ ვფიქრობდი, რომ ხელოვნებაში ხვალინდელი დღე არ არსებობს, იგი გზადაგზა იქმნება და როცა პროცესი სრულდება, მხოლოდ მაშინ ვაცნობიერებთ, რომ ყველაფერი სწორედ აქეთ მიდიოდა. თუკი მსახიობს ამდენი ევალება და შეუძლია კიდეც, წამყვანი ფიგურა გამოდის, რომელსაც მეტის აღებაც შეუძლია საკუთარ თავზე, ხშირად კი ამოდენა მნიშვნელობას არ ანიჭებენ მას, თითქოს მხოლოდ შემსრულებელი იყოს და სხვა არაფერი. მეჩვენება თუ მართლა ასეა ეს?

ი. ს. -  ჩემგან ცოტა ძნელი განსასჯელია ეს, თუმცა ვიცი, რომ სცენაზე ყველაზე მაღალი ღირებულება სწორედ მსახიობით იქმნება და მისი ფასი სათანადოდ უნდა ვიცოდეთ, მართალია ჯერ კიდევ ვერ ვისწავლეთ, სწორედ მსახიობები რომ შეადგენენ ამა თუ იმ თეატრის კაპიტალს.

ნ. კ. - არ მიგაჩნიათ, რომ იმავეს ფიქრობენ მხატვრები, ვიზაჟისტები საკუთარ ამპლუაზე. მე მ.ზოშჩენკოს შესანიშნავი ნოველა მაგონდება, გამნათებელი საგანგებოდ რომ გამორთავს შუქს ოპერაში და მსახიობებს ეუბნება: ერთი ხელით იმღერეთ და მეორეთი გაანათეთ, თუ ასეთი მნიშვნელოვანი ბრძანდებითო. ეს ხუმრობა გაშვებით. სინამდვილეში კი საქმე ისაა, რომ ჩვენი უცოდინარობის გამო ყოველდღიურად ვისჯებით. ეს ჩვენი, საერთოდ თეატრის, მოღვაწეთა უყურადღებობის ბრალიც არის.

ი. ს. -   არ მიყვარს გამოთქმა, რომელსაც ძალიან ადვილად იშველიებენ წარუმატებლობის შემთხვევაში: „ნიჭიერია, მაგრამ ზარმაცი“. ეს ქართველების ლამის საფირმო ნიშნად იქცა. თუ ნიჭიერი ხარ, სწორედ მაშინ უფრო არ გეპატიება სიზარმაცე - უფალმა ათას კაცში გამოგარჩია, რათა რაიმე ღირებული შექმნა - ნიჭთან ერთად ხომ ესეც მოგმადლა, შენ კი თვითკმაყოფილების ბინდბუნდში ნეტარებას მისცემიხარ, ვერც კი გაგიაზრებია, რომ ნიჭიერ ადამიანს მეტი პასუხისმგებლობა აკისრია.

ნ. კ. - ვიცი პირდაპირი ადამიანი ხართ და პირდაპირ შეგეკითხებით: თქვენ ნიჭიერი ხართ?

ი. ს. -  ეს შეკითხვა მე სულაც არ მაფრთხობს, იმიტომ რომ, ბევრი რამ ადვილად გამომდის, ბევრი - დიდი შრომით. საბოლოო ჯამში იშვიათად თუ გავწბილებულვარ. ამას გულწრფელად იმიტომ ვლაპარაკობ, რომ ჩემზე ახალგაზრდები გავამხნევო, მათი ღელვა პრემიერის წინ ან კრიტიკული წერილის კითხვისას ოდნავ მაინც შევანელო.

ნ. კ. - რამდენად მნიშვნელოვანია თქვენთვის, მსახიობისთვის, რეკლამა? აუცილებლად მიგაჩნიათ იგი მსახიობის წარმატებისთვის?

ი. ს. -   სოციალური გამოკვლევები გვეუბნებიან, აუცილებელიაო. კარგ რეკლამას შეუძლია ადვილად გვაპოვნინოს ის, რასაც ვეძებთ. სხვა ვერაფერს გეტყვით.

ნ. კ. - საკრალურ კითხვას შევეხები: კინო უფრო გიტაცებთ თუ თეატრი? (დედა უფრო გყვართ თუ მამა?)

ი. ს. -  ორივესგან ძალიან დიდ სიამოვნებას ვიღებ, არ მიყვარს ეს შედარება მაგრამ ორი შვილი რომ მყავდეს, როგორ ვთქვა ერთი უფრო მიყვარს თუ მეორე, არ არსებობს შვილების განსხვავება. როცა კონკრეტულ ფილმზე ვმუშაობ, არაფერიც არ მახსოვს, მიტოვებული მაქვს თეატრი, ოჯახი, მეგობრები და ასეა თეატრშიც, როცა სპექტაკლში ვარ დაკავებული. აქედან გამომდინარე, ჩემს თავს ვერ მივცემ იმის უფლებას, რომ ერთ-ერთი გამოვარჩიო. თუმცა კინოს სიყვარული იყო, ის რამაც საერთოდ ხელოვნების სიყვარული მაგრძნობინა.

ნ. კ. - რომელ რეჟისორთან ითანამშრომლებდით?

ი. ს. -  სიმართლე რომ გითხრა არ მიფიქრია ამაზე. ვგულშემატკივრობ ყველა ახალგაზრდა რეჟისორს, ქართულ თეატრს სჭირდება გაგრძელება, მომავლის ისტორია, ახალი ხელწერა, ჩემს თაობაშიც არიან რეჟისორები: იგივე ვანო ხუციშვილი, არაჩვეულებრივი ბიჭი და მგონია, რომ თავის სათქმელს იტყვის, ასევე დათუნა თავაძე, რომელსაც ჰყავს თავისი ჯგუფი, ძალიან საინტერესო ახალგაზრდებით დაკომპლექტებული. შეიქმნა სარეჟისორო სახელოსნო, რაც ძალიან მისასალმებელია. იმედი მიჩნდება, რომ სამომავლოდ ენდომებათ ჩემთან თანამშრომლობა.

ნ. კ. - თუ გქონიათ ისეთი როლი, რომელმაც ტკივილი მოგაყენათ, დაგაფიქრათ ცხოვრებაზე, შეცვალა თქვენი მსოფლმხედველობა.

ი. ს. -  ყველაზე დიდი ემოცია მაინც „ჭალას ჩიტი მომკვდარიყოს“ პერსონაჟმა გამიჩინა, რომელიც ვფიქრობ ყველაზე სასოწარკეთილი ქალია, როდესაც შენ ხდები სათამაშო სხვა ადამიანთა ხელში, საშინელი პროტესტი გაქვს: ვერაფერს ვერ აკეთებ იმიტომ, რომ იცი, საითაც უნდა წახვიდე გადაიჩეხები, დაღუპული ხარ, ცოცხალ-მკვდარი. ყველაზე მძიმედ და ემოციურად ეს ჩამრჩა. გამოუვალობის გრძნობა საკუთარიცა და სხვისიც ჩემთვის ძალიან დამთრგუნველია.

ნ. კ. - ისეთი რჩეული სპექტაკლები თუ გაქვთ, რომლებზეც გული გწყდებათ, რომ რეპერტუარში აღარ არიან და შესაძლოა, არც არასოდეს დაბრუნდნენ?

არის, მაგალითად „ბიდერმანი და ცეცხლისწამკიდებელნი“, „ქალი გველი“ - ისინი მენატრება.

ნ. კ. - სცენა მაინც შეჯიბრის არენაა, ხომ არ გიცდიათ ოდესმე, კოლეგისთვის თამაშით გადაგეჭარბებინოთ. რაღაცნაირად დაგეჩაგრათ იგი პროფესიული თვალსაზრისით?

ი. ს. -  ამ ინტრიგას არ გავექცევი და გიპასუხებთ, რომ სცენაზე თამაშისას გადაფარო სხვა მსახიობი არაკოლეგიალურად მიმაჩნია. ჩემი ადგილი ძალიან კარგად ვიცი სცენაზეც და საერთოდ ცხოვრებაშიც. არა მგონია ყველგან მზაკვრობა იყოს საჭირო, როცა გამარჯვება გინდა. წესების გარეშე თამაში, ჩემთვის, დამამცირებელია.

ნ. კ. - თუ შეგიმჩნევიათ, მაყურებელი ხშირად ეძებს მსგავსებას შემსრულებელ მსახიობსა და მის განსახორციელებელ პერსონაჟს შორის. მავანსა და მავანზე გამიგონია „სულ ერთ როლს თამაშობს“, გამუდმებით „ერთსა და იმავე სახეს ქმნის“, „თავის თავს თამაშობს“. მეც ავყევი ცდუნებას, ასეთი რამ რომ შემემჩნია თქვენს პერსონაჟებს შორის და მგონი ვიპოვე: რატომღაც ლისისტრატეს მიგამსგავსეთ.

ი. ს. -  ლისისტრატესავით გაწონასწორებული და დალაგებული რომ ვიყო, რაღა მიჭირდა. მიმაჩნია, რომ ლისისტრატე ჩამოყალიბებული, დიდი ნებისყოფის ქალია, იმდენად ძლიერია, რომ სადღაც მეცოდება. მე ნამდვილად არ ვარ ასეთი. ზოგჯერ ძალიან მინდა ჩემს პერსონაჟს ვგავდე, ანუ გვერდიდან შევხედო იას, დავინახო, როგორ დადის, როგორ ამოძრავებს კისერს, მხრებს. ერთხელ მითხრეს კიდევაც „ნადირობის სეზონის“ შესახებ, რომ მე ჩემი თავი ვითამაშე, რადგან იქაც ია მქვია (?). მე კი ვიცი, რომ არც ერთი პერსონაჟი, რომელიც ოდესმე შემიქმნია, არ ჰგავს ია სუხიტაშვილს და მადლობა ღმერთს!

ნ. კ. - ერთი კენჭიც ჩემი ბოსტნიდან: რა დამოკიდებულება გაქვთ კრიტიკის მიმართ? ითვალისწინებთ თუ არა კრიტიკოსების აზრებსა და შეფასებებს. თეატრმცოდნეებიც ხომ თითქოს ამისთვის ირჯებიან - ურჩ მსახიობებსა და რეჟისორებს რამე შეასმინონ?

ი. ს. -  ძალიან დიდი ხანია, არ წამიკითხავს რეცენზია სპექტაკლზე სადაც მე ვმონაწილეობ. რომ გითხრა რამე კრიტიკული წამიკითხავს ჩემზე, ისეთი, რომ გულზე მომხვედროდა მოგატყუებ. ჩემთან არასდროს არცერთი თეატრმცოდნე არ მოსულა სპექტაკლის შემდეგ, რჩევის მოსაცემად, მარტივად შემოიფარგლებიან მხოლოდ პრემიერაზე მოსვლით, ფოიეში გასეირნებითა და მოლოცვით. ხშირად საუბრობენ მსახიობები, რომ ზოგიერთი თეატრმცოდნე არის მიკერძოებული, ვგულისხმობ კონკრეტული მსახიობების მიმართ კი არა, არამედ თეატრების მიმართ; ჩემი აზრით მათ აუცილებლად ნეიტრალური პოზიცია უნდა ეჭიროთ. შეიძლება შენ იყო რომელიმე თეატრის ქომაგი, მაგრამ პროფესიონალიზმი ზუსტად ის არის, რომ ამას ვერასდროს ვერავინ მიხვდება, როგორც შეიძლება მე კოლეგასთან უთანხმოება მქონდეს, მაგრამ სცენაზე ამას ვერავინ ამჩნვდეს. სურვილი მაქვს, რომ მეტი ურთიერთობა იყოს თეატრმცოდნესა და მსახიობს შორის. აუცილებლად მიმაჩნია დაკონკრეტებული შენიშვნები, სხაგვარად აზრი არა აქვს სპექტაკისა და პერსონაჟის ანალიზს. აქცენტის პიესების შინაარსზე გადატანით შორს ვერ მივდივართ. „მოკლე შინაარსს“ მოსწავლეები IV კლასში წერენ.

ნ. კ. - მსახიობი გაბედული უნდა იყოს, წარმატება კუდიდან არ იწყება და არ მიდის გაუბედავ ადამიანთან, - წერდა ვიქტორ შკლოვსკი.