ძალადობის მომხიბვლელობა მის სიშიშვლეშია, ან უფრო თამამად რომ ვთქვათ, მაყურებლის მწველი მზერის საჯიჯგნად მიგდებული მსხვერპლის უსუსურობაში. მზერის სიმხურვალე ორმხრივად მოქმედებს, შანთავს ტკივილისგან აკივლებულ მსხვერპლს, ძარცვავს ჩამოხეული ტანსაცმლისგან და აშიშვლებს, ხოლო მაყურებელს თავისივე სიმხურვალე უბრუნდება და განაცდევინებს “ზენაარ გრძნობებს.” ეს გრძნობები ნაცნობია მათთვის ვისაც ეპილეფსიური შეტევა გამოუცდია. კრუნჩხვის დაწყებამდე სხეულს ეუფლება სრული სიმშვიდე, თითისწვერებზე დგება და ამაღლების შემდეგ ძირს ენარცხება, მაგრამ ამ დროს მას უკვე ეთიშება ფიზიკური რეალობის აღქმადობა და ფიქრობს, რომ დაფრინავს. “ისეთივე მშვიდი ვარ, როგორც სიმშვიდე” (ჰეილის სიტყვები პიესიდან “ფიწალი დისნეი”) გონს მოსულს სხეულში სისუსტე ეპარება, კიდურები უდუნდება და განიცდის არნახულ სიმჩატეს, რომელსაც ესპანელ მხატვრამდე, ელ გრეკომდე მივყავარ, რომლის “აღდგომაც” გამოხატავს სასწაულით შეძრული, ექსტატიკურ მდგომარეობაში გადასული მზერის დაბინდვას. სერგეი ეიზენშტეინს თუ დავუჯერებთ, ეს სიმჩატე ემსგავსება ნაყოფის ლივლივს დედის საშოში. თეორიას დრამატულად რომ გავყვეთ, სიმჩატეს მოსდევს დაბადება. კანის გამოცვლა. (მაგრამ არსებობს დანაშაული, რომელსაც ვეღარაფერი ჩამორეცხავს, თანაც დავიწყებულია, ანუ დამპალია და მიმხმარი. ადამიანის ცხვირს კი შესწევს იმის ძალა, რომ უგულებელყოს საკუთარი სიმყრალე)

გველი, რომელსაც არ შეუძლია კანის გამოცვლა

მითოლოგიას გააჩნია შინაგანი სტრუქტურა, რომელიც ცოცხლობს ავტორისგან დამოუკიდებლად. სოფოკლეს პიესაში ოიდიპოს მეფისა და ბრძენი ტირესიასის შეხვედრისას იკვეთება სქემა. ტირესიასი ბრმაა, ანუ ბრძენია. ბრძენია, ანუ მოხუცია და სწორად გავლა აღარ შეუძლია. ტირესიასი ხედავდა, მაგრამ შიშველი ათენას ხილვამ დააბრმავა და ჩაწვდა ჭეშმარიტების არსს, (როგორც იბსენის პიესაში “კეისარი და გალილეველი” იმპერატორი იულიანე ეძებს სიბნელეში, მიწის ქვეშ, სინათლეს) ოიდიპოსი არის ის, ვინც ვერ ხედავს, მაგრამ მომავალში დაბრმავდება და ეზიარება შემზარავს.

ჭეშმარიტება (ანუ სიშიშვლე) შემზარავია, მაგრამ ანტიკურ ადამიანს ჯერაც შესწევს ძალა დანარცხების შემდეგ წამოდგომის, შიშთან თვალის გასწორებისა და კანის გამოცვლის. ოიდიპოსი თვალების ამოთხრით გამოისყიდის კაცთა უმძიმეს ცოდვებს, რადგან მისი ცოდვა იმდენად საზარელია რომ ყველა სხვა დანაშაულს აერთიანებს. ის კვდება კოლონოსში, როგორც წმინდანი და ადგილს ღმერთების ხომლში დაიმკვიდრებს. არა ამპარტავნებით, არამედ ხორციელი შიმშილით, სხეულის დატანჯვითა და აღიარებით- მე ვარ ადამიანი.

ბრიტანელი დრამატურგის, ფილიპ რიდლის პიესაში, რომლის ბრწყინვალე დადგმა იხილა მაყურებელმა თბილისის თეატრალური ფესტივალის ფარგლებში, გვხვდება ერთი გმირი, რომელიც ძალიან ჰგავს ოიდიპოსს. თებეს მეფის მსგავსად გარეგანად მშვენიერია, მაგრამ შიგნით “მუწუკებით დაფარული”.  იდეალური სხეულის ქვეშ იმალება დასახიჩრებული ნაწლავები, რომლებსაც “ღვთის სადარს” კუპრის წვეთივით შავი ხოჭოები უღრღნიან. ოიდიპოსის სულიერი ავადობა, აკვიატებული ეჭვნეულობა, კოსმო დისნეის ხორციელ სნეულებაში ვლინდება. მაყურებლის გასართობად მოწყობილ წარმოდგენებზე მწერებს, მრავალფეხებსა და რეპტილიებს ჭამს. დასნეულებულ შიგანს მალავს და არავის აძლევს შეხების უფლებას. კოსმო დისნეი დასახიჩრებული სხეულის გაყიდვით ირჩენს თავს. მაყურებელს ართობს მისი მსხვერპლის როლში ხილვა. სახეზე ხელს იფარებენ, ცნობიერს არ სურს მიიღოს შემზარავი სიშიშვლე, მსხვერპლის უსუსურობა, (მის ადგილას ხომ შეიძლება თავადაც აღმოჩნდნენ?!) მაგრამ არაცნობიერი თითებს შორის დარჩენილი ჭუჭრუტანის სახეს იღებს და ისრუტავს, იწოვს სანახაობას, რომელიც მოძალადე ბუნებას აღაგზნებს. კოსმო დისნეის მოჩვენებითი სიჯანსაღე დალპობის პირასაა, კვდება და სწორედ ამიტომ, ყველაზე მეტად სიკვდილის ეშინია. ის გველია, რომელსაც კანის გამოცვლა აღარ შეუძლია.

სანდრო სამხარაძის გარდაქმნა მგრძნობიარე და სათუთია. ის ექსცენტრიკული ქცევითა და მშფოთვარე, უკონტროლო პლასტიკით ცდილობს შენიღბოს დაუოკებელი შიში, რომელიც კერპად გაიხადა. თაყვანს სცემს შიშს, რომელსაც ყურთასმენა დახშული აქვს, (კარგად არ ესმის ლაშა მებუკეს გმირს, ფიწალის) მაგრამ ამავდროულად ძრწის მის წინაშე, ფითრდება და შიშში ხედავს ჭეშმარიტ მშვენიერებას. ფიწალის მიერ შესრულებული ძილისპირული განმეორებითი, თითქოს უმნიშვნელო და უშინაარსოა, მაგრამ კოსმო დისნეისთვის მას რიტუალური დატვირთვა აქვს.  სანდრო სამხარაძის სახე ამ სცენაში გამოხატავს მორწმუნის კათარზისს საეკლესიო გალობის მოსმენისას. თანამედროვე ოიდიპოსი შიშს ეთაყვანება. უარს ამბობს მასთან თვალის გასწორებაზე, რადგან ამით შეუწყდება სულიერი საზრდო, “ზენაარი გრძნობის” განცდის შესაძლებლობა. სოფოკლესთან ოიდიპოსს კოლონოსში აღარ ეშინია, სწორედ ეს აღამაღლებს და ტოვებს უბრალო მოკვდავის პოზიციას. მკვეთრ განსხვავებას აქ შეგვიძლია მივაკვლიოთ. კოსმო დისნეის უნდა, რომ ეშინოდეს, ამიტომ უთმობს გამარჯვებას მასზე სუსტს, უსქესოს,  არასახიერს, უენოს. სანდრო სამხარაძის გმირი კიდევ ერთ პერსონაჟს იტევს, გარდა ოიდიპოსისა, ეს არის პრინცი უოლტ დისნეის პირველი სრულმეტრაჟიანი მულტფილმიდან “ფიფქია და შვიდი ჯუჯა”.

მოლოდინი

გოდოს მოლოდინში დარჩენილმა გმირებმა გოდოს გამოჩენის იმედი დაკარგეს. ჰეილიმ და პრესლიმ იმ დროს შეწყვიტეს ზრდა, როცა მშობლების გარეშე დარჩნენ. მათი ინფანტილური, ერთი შეხედვით უწყინარი თამაშები სასტიკია. მგრძნობელობა დაკარგეს და ეიფორიის უკმარისობასთან ბრძოლას შოკოლადის ჭამით ცდილობენ. პრესლი “გველისმჭამელია”, ანუ მან შეიცნო სინამდვილე, რომელიც ფიზიკური რეალობის მიღმაა. დანაზოგით პატარა მინდვრის გველი იყიდა, შემდეგ ტაფაზე შეწვა და შეჭამა. მხოლოდ ამ ისტორიას ანდობს პრესლი მაყურებელს, რაღაცას მალავს, პირველ რიგში ჰეილისგან. პრესლის უმცროსი და დამორჩილებული ჰყავს. სახლის ზღურბლს მიღმა არ უშვებს. აჯერებს თავისსავე შეთხზულ ისტორიას ცოფიან ძაღლებზე, რომლებმაც შესაძლოა კიდურები დაუღრღნან და ცოცხლად შეჭამონ სადილზე. ჰეილი სინამდვილეში არასდროს გასულა სახლიდან, მისთვის, როგორც პატარა ბავშვისთვის მაშინ დაიწყო აპოკალიფსი, როცა დედ-მამა გაუჩინარდა. პრესლი ძილის წინ უყვება ხოლმე მას ამბავს სამყაროზე, სადაც ყველაფერი “აღიგავა პირისაგან მიწისა” და გადარჩნენ მხოლოდ ისინი, და-ძმა, რადგან “კარგი ბავშვები” იყვნენ. პრესლი ამ ისტორიით ახერხებს ჰეილის მიჯაჭვულობის შენარჩუნებას და თან არწმუნებს უცოდველობაში, რომლის მიღმაც შემზარავი დანაშაული იმალება.

პრესლი “გველისმჭამელია” არა იმიტომ, რომ მართლა გველი შეჭამა, დიდი ალბათობით ეს ამბავიც მისი შეთხზულია, არამედ მძიმე ცოდვა ჩაიდინა, ანუ მითოლოგიას რომ მივუბრუნდეთ, მოკვდავთათვის მიუწვდომელი ცოდნა შეიძინა. პრესლის ცნობიერი ჩაბღაუჭებულია უცოდველობას, მაგრამ არაცნობიერი არ ასვენებს და ნახულობს ერთსა და იმავე სიზმარს, სადაც იღებს ბავშვების მკვლელის, ფიწალი დისნეის სახეს და  ბრბო მას ცოცხლად ატყავებს, ანაწევრებს. (ეს სიზმრისეული ხატი პრესლის სხვა მოგონებას უკავშირდება, რაც სპექტაკლის ბოლოს ცხადი ხდება ) კანისგან გაძარცვული კაცობრიობაზე შურს იძიებს და ატომურ ბომბს ჩამოაგდებს. აქ ღმერთთან თვითიდენტიფიცირებას ცდილობს პრესლი და ბიბლიურ წარღვნას იმეორებს. ხრიოკად ქცეულ დედამიწაზე მარტო რჩება და იძენს ახალ კანს. “უკანასკნელნი იქნებიან პირველნი” -მაგრამ პრესლიმ დაკარგა სამოთხეში თავისი ადგილი. (არ დაგვავიწყდეს, რომ ჰეილისაც და პრესლისაც ძალიან ეშინიათ ჯოჯოხეთში მოხვედრის)

იდილიას, რომელსაც პრესლი იდუმალი წამლის ხარჯზე ინარჩუნებს, კოსმო დისნეის გამოჩენა არღვევს. ჰეილის მაშინვე აძინებს, რადგან არ უნდა ზღურბლს მიღმა არსებულმა სამყარომ უმცროსი დის, მის მიერ კონსტრუირებული ცნობიერი შებღალოს. კოსმო დისნეიში პრინცი მაშინ მძლავრობს, როცა გათიშულ ჰეილისთან მარტო რჩება. რიდლის პიესაში პრინცი ფიფქიას აუპატიურებს, ხოლო წითელი ვაშლი, რომელსაც მოხუცად ქცეული ბოროტი დედინაცვალი სთავაზობს ფიფქიას, ზემოთ ნახსენები იდუმალი წამლის, ანუ მშობლების სისხლის სახეს იღებს.

პრესლიმ და ჰეილიმ მშობლები დახოცეს, გაატყავეს, ნაკუწებად აქციეს, (პრესლის სიზმარი) სკალპები ახადეს და მოგლეჯილი თმა კართან დაკიდეს. (სცენის მარჯვენა მხარეს, კედელზე ჩამოკიდებულია ქალისა და მამაკაცის პარიკები) ჰეილიმ დამხმარის როლი შეასრულა. მოძალადე ძმა მკვლელობის ინიციატორი იყო. როგორც მისი მონაყოლიდან ჩანს, ბავშვობიდან საზარელი ფიქრები აწუხებდა და თანაც ვერ იტანდა დედას, რომელიც ადრე დაძინებას აიძულებდა. პრესლიმ ოიდიპოსის მსგავსად დაივიწყა დანაშაული, მაგრამ მას არ უცდია დამნაშავის პოვნა. ოიდიპოსისეულმა მეხსიერებამ უკარნახა “გამოძიების შეწყვეტა”, (ამას სთავაზობს თებეს მეფეს იოკასტე) მაგრამ ზმანების (ფიწალის) “ბუ!” საკმარისი აღმოჩნდება იმისთვის, რომ პრესლიმ გაიხსენოს წარსული. ის შეხვდება საკუთარ შინაგან სიმახინჯეს და სცენაზე სასოწარკვეთილი სინანულის სპაზმურ ბორგვას იწყებს.

სოფიო ზერაგია და ნიკუშა ბაქრაძე შთამბეჭდავ გარდასახვას გვთავაზობენ. შეიძლება ითქვას, რომ ჰეილი ჩაგრული ქალის სახეცაა, ეს ჩანს ზერაგიას თამაშში, რომელიც ძალიან ჰგავს ბავშვურ, რიტუალურ თამაშს. სხეულის ენით ითხოვს დახმარებას, მოძალადე ძმისგან დახსნას, მაგრამ სიტყვით მას ებღაუჭება. (მარტოობის ეშინია) ნიკუშა ბაქრაძის შესრულება კი მახსენებს ბარი კეოგანის გმირს, მარტინს, იორგოს ლანთიმოსის ფილმიდან “წმინდა ირმის მკვლელობა”.  პრესლი უმანკოს როლით გატაცებული დაუნდობელი, ცივსისხლიანი ფსიქოპატია. გაყინული მზერა, ბავშვური გულუბრყვილობა და  სახის ნაკვთების უმოძრაობა კიდევ უფრო შემზარავს ხდის მას. აღსანიშნავია თამრი ოხიკიანის მხატვრობაც, რომელიც ერთის მხრივ კონტრაპუნქტს ქმნის ტექსტის სითამამესთან და მეორეს მხრივ კარებებით დახშული სივრცე წარმოქმნის კლაუსტროფობიულ გარემოს, რასაც ათონელის თეატრის კამერული დარბაზი კიდევ უფრო ამძაფრებს.

ფეხებმოღრეცილი თებეს მეფე ამოიცნობს საკუთარ თავში დამნაშავეს. მან მოკლა მამა და ცოლად შეირთო დედა. ოიდიპოსი სასოწარკვეთამ ვერ დაჯაბნა. მან თვითმკვლელობას სიბნელეში სინათლის დანახვა ამჯობინა და ამით მახინჯი ხორცი მოაკვდინა. ჰეილის ქცევა სპექტაკლის ბოლოს ინერტულია, ძმის ყვირილის ჩახშობა უნდა და ხელში აიღებს იმ იარაღს, რომლითაც ათი წლის წინ პრესლიმ მშობლები დახოცა.

სპექტაკლის ფინალი თითქოს იმედს გვიჩენს, რომ ჰენზელმა და გრეტელმა (მიტოვებულმა ბავშვებმა) გამოაღწიეს ტყიდან, ანუ ჰეილი გათავისუფლდა ძმის ბორკილებისგან, ხოლო პრესლი ჩადენილი დანაშაულის ტყვეობისგან, მაგრამ ნუ დავივიწყებთ იმას, რომ რიდლის პიესის ქართულ ინსცენირებაში ჩეხოვის “იარაღი” სათამაშოა.

დასასრული